'De Tennen Pot' buiten de Sint-Janspoort te Antwerpen, omdat daar een nooit be
lopen deel van een identieke vloertegel werd gevonden (afb. KI). De decoratie
treffen we ook aan op fragmenten van majolicategels (ca. 1565) die in Vlissingen
werden gevonden (afb. 12).
Aangetroffen te Vlissingen als plinttegel is de ornamenttegel (ca. 1590) met een
palmettenkruis (afb. K22). Tegels met deze decoratie en in deze kleurstelling
werden ook in 'De Tennen Pot' te Antwerpen gemaakt. In Middelburg werden
fragmenten van majolicategels met ornamentale decoratie in spaartechniek uitge
voerd (ca. 1580) in een rijtje aangetroffen tussen ongeglazuurde rode plavuizen.
Het vloergedeelte bevond zich een halve meter onder het maaiveld in de Sint-Se-
bastiaanslraat.
Het is waarschijnlijk dat er in Middelburg vanaf ca. 1575 grote aantallen veel
kleurige kwadraattegels zijn vervaardigd, mogelijk, zoals hierboven al geschre
ven, in het atelier van Adriaan Ingelsz. Vergelijking van deze kwadraattegels met
de in Antwerpen buiten de Sint-Janspoort gevonden exemplaren laat naast duide
lijke verwantschap tevens verschillen in materiaal, kleuren en decoratie zien. Als
de 'Middelburgse' kwadraattegels toch uit Antwerpen zouden zijn aangevoerd
zou dal uit de tolregisters moeten blijken, doch dit is, zoals we zagen, nu juist
niel gebleken. Interessant zijn twee nimmer aan een muur gezette in Middelburg
gevonden kwadraattegels. Betreft het hier afgekeurde tegels (afb. K5), of zouden
ze, gelet op de slijtplekken, als vloertegel gebruikt kunnen zijn? De majolicategel
bleek als vloertegel te weinig slijtvast en was daarenboven te duur; wel heeft
men aanvankelijk de majolicategel als zodanig toegepast en de gevonden exem
plaren behoren dan ook tol de oudste majolicategels met spaartechniek, een tech
niek die hetzelfde effect beoogt als de inlegtechniek van de vloertegels.
Wat zijn nu de kenmerken van deze vroege kwadraattegels die we veelvuldig
op Walcheren hebben aangetroffen?
1Witgele brosse scherf met zeer hoog kalkgehalte [meer dan 50%] en daar
door licht van gewicht (490 gram). De conclusie van een recent onderzoek van
een brok van deze tegels is dat het hier ongemengde, gedolven, uitheemse pla-
teelaarde betreft81. (Op Walcheren werd na de 15e eeuw waarschijnlijk weinig of
geen klei gedolven.) Tegeldikte ca. 18 mm. Formaat ca. 130 x 130 mm.
2. Groen grondje met daarin niet gecentreerd een geel vlak met bruine strepen
vanaf de gele kwadraatband.
3. Lucht met strepen en bovenin het kwadraat volblauw.
4. Kwadraatband citroengeel.
5. Plant met meestal twee groene blaadjes en een geel topblad.
6. Het blauw is niet zwartblauw, maar lijkt wel gemengd met wat paarsrood.
7. De vroegste hebben wat onbeholpen getekende dierfiguren, soms licht
blauw, donkerblauw of donkerpaarsblauw.
In de depots van de Rotterdamse musea troffen we tegels met al deze kenmer
ken niet aan. In het standaardwerk van Hoynck van Papendrecht over de Rotter
damse plateel- en tegelbakkers en hun product 1920) wordt niet over kwadraat
tegels gesproken en ze worden ook niet afgebeeld. In de collectie van het
Rotterdamse Museum Boijmans Van Beuningen ontbreken ze geheel. Het Mu
seum Huis Lambert van Meerten in Delft en het Museum Princessehof in Leeu
warden bezitten elk een fraai veld van kwadraattegels die aan deze kenmerken
29