volgens nog aanvullen met enkele bladen in de collectie-Bodel Nijenhuis van de
Rijksuniversiteit Leiden, waar ontwerpen voor een blok houten kazernes 1785).
een arsenaal (1789) en een hoofdwacht in Axel zijn bewaard, alsmede voor de
verbouwing van hel bestaande hospitaal tol soldatenverblijf in Sas van Gent
(i7si r-.
In het eigenlijke Zeeland werd tussen 1772 en 1779 de Zuidhavenpoort in
Zierikzee onder handen genomen, wat in de constructie van de bestaande bekro
ning met vier hoektorentjes en een centraal open koepeltje op hel tentdak resul
teerde'4. Bouwkundig belangrijker was de metamorfose van de stadsportalen van
Middelburg54. Nadat reeds in 1735 de Koepoort nieuw was opgetrokken in de
vorm van een triomfboog55, maakten op het eind van de eeuw liefst vier poortjes,
allemaal van een vorige bouwronde uit 1653 stammend, voor nieuwe plaats: in
1786 de Slijk- of Havenpoort aan de Zuiddam, in 1791-1792 de Langevielepoort,
in 1793-1794 de Seispoort en. na de Omwenteling van de Bataven, tenslotte in
1798 ook nog de Noordpoort56. Ofschoon alle vier al in de vorige eeuw weer af
gebroken werden, zijn wij dankzij kort na de bouw vervaardigde nauwkeurige
opstandtekeningen van Cornel is Taselaar, van 1795 lol 1800 bouwkundedocent
aan de stedelijke tekenacademie5 over het uiterlijk van tenminste de stadszijde
heel goed ingelicht. Wie voor het ontwerp van het poortkwartet getekend heeft,
valt niet met zekerheid te zeggen, maar de gedachte dat dit de toenmalige stads
bouwmeester Jan Bosdijk was58, lijkt niet onaannemelijk.
Particuliere architeel uur
Resteert tot slot nog de particuliere sector. In getalsmatig opzicht heeft de nieuw
bouw en verbouw van woonhuizen vanzelfsprekend ook in de tweede helft van
de achttiende eeuw het leeuwendeel van de bouwproductie uitgemaakt. Wat wer
kelijk artistiek niveau bereikte en derhalve voor de stijlontwikkeling van belang
is geweest, maakt daarvan echter maar een bescheiden deel uil en beperkt zich
hoofdzakelijk tot de steden.
Vooral in Middelburg werden nog enige patriciërshuizen van betekenis ge
bouwd5''. Rond 1755 verrees voor de pensionaris van de stad Willem van Citters
52. RU Leiden, Collectie Bodcl-Nijenluiis. sub nr. IX-10-22. IX-I0-21.1X-I0-42, en IX-10-28 plus
IX-10-29.
53. Zie II. .lanse en VV'.H. Keikes. "Verdedigingspoorten van Zierikzee", Bulletin van de K.N.O.B..
LXX (1974). 59-61: Westendorp Boerma Van Swigchem. o.c.[25]. 125: alsmede Don. o.c.[12],
160.
54. Voorde Middelburgse stadspoorten zie Unger. o.c.[32:2J. 13-15.
55. Daarover: M.D. Ozinga, Daniel Marot. De schepper van den Hollandse/ten Lodewijk XlV-stijl.
Amsterdam 1938, 170-171; F. Baudouin, Architect Jan Peter van Baurscheit de Jonge 1699-1768
Lira Elegans [Liers Jaarboek voor geschiedenis], IV 1994), 80-82.
56. Opgenomen in de Zelandia Illustrata. Voor de Slijkpoort: eat.nr.ll, 370 en II. 371: voor de Lan-
geviele Poort II. 352; voor de Seispoort II. 350: voor de Noordpoort II. 346. Vgl. voor deze stads
poorten ook Unger, o.c.f32:21. 13-15.
57. Zie C. Schnitger en P. Don. 'Vernuft en vlijt. De Middelburgse Tekenacademie van 1778 tot
nu'. Zeeuws Tijdschrift. XXXVI 1986). 17 noot 9.
58. Verwoord door Unger. o.c.[32:2], 15.
59. Zie daaromtrent: W.S. Unger. Oude Intizen te Middelburg, Rotterdam 1923. passim: Unger,
o.c.[32:2], 134-138.
