1792. welk laatste uiteindelijk niet werd uitgevoerd. In zowel hel ene als het an
dere geval waren de school, pastorie en kerk bewust in onderlinge samenhang
ontworpen. In Hoofdplaat, waar men eerst een scheiding had willen aanbrengen
tussen de zeer urgente school en de minder urgent geachte kerk, hadden de ver
antwoorden jke bestuurders - Van de Spiegel, als secretaris van de Staten en Mr.
Willem Schorer (1717-1800) als lid van Gecomitteerde Raden en hoofdinge
land'^ - de twee bouwwerken tegelijk aan Kayser in opdracht gegeven, opdat de
Staten dan beter konden oordelen over "de symmetrie, die er in de form en plaat
sing der gebouwen tot malkander kan in agt genoomen worden'1'13.
De hoofdopzet van de kerk van Bath verschilt echter op een wezenlijk punt
met die van Hoofdplaat. In het eerste geval werd voor een rechthoekige zaal met
een lengte van vijf traveeën gekozen, waarbij hel torentje op het vooreinde van
het hoge schilddak rustte, terwijl in Hoofdplaat een vierkant van 12 bij 12 meter
de grondslag vormde, waarop zich het tentdak met de centrale toren volgens een
'egaal pyramidaale vertooning*144 verhief.
Toch lijken de twee projecten duidelijk van één hand te stammen. Vooral de
ingangsfacades van beide kerken zijn zo sterk verwant, dat het aannemelijk lijkt
om te veronderstellen, dat Voerman mogelijk slechts een eerder plan van zijn
voorganger verder heeft uitgewerkt. Sobere bakstenen wanden, stevige schoor
stenen. taps toelopende ongetrapte steunberen, alsmede eenvoudige festoenen en
frontons roepen de zeventiende eeuw weer voor de geest. Voor de kerken waren
de laatste in beide gevallen driehoekig, voor de secondantgebouwen in Hoofd
plaat eveneens, maar voor die in Bath segmentboogvormig, gelijk bij de zijvleu
gels van het Middelburgse Armziekenhuis. Met name de pastorie en de school
van Hoofdplaat, die daar het pleintje voor de kerk flankeerden, straalden met dal
fronton, in combinatie met de schilddaken en de alles overheersende baksteen,
een Nederlandse atmosfeer uit"1.
In de obelisk vorm van de spits van hel vierkante torentje dat het kerkdak van
de twee kerken had te bekronen, lijkt zich daarbij de in deze jaren sterk opko
mende belangstelling voor Egypte te weerspiegelen. Volgens een gangbare voor
stelling, zoals men deze al in hel fameuze plaatwerk van de Oostenrijkse archi
tect Fischer von Erlach, diens uit 1721 daterende Entwurffeiner Historischen
Architektur, aantreft1"', rustten obelisken en pyramides - de scheidslijn tussen
beide werd niet altijd even helder getrokken - eertijds namelijk via een uil/wen
kend gebogen verbindingsstuk op een lage vierkante sokkel. De reconstructies,
die Fischer von Erlach in zijn boek van de Pyramide van Sotis en van de Obelisk
van Marcus Aurelius en Lucius Verus in Rome publiceerde, vormen daarvan
142. Over hem: P. Rossecl. 'Mr. Wilhelm Schorer's strijd tegen de overheid'. Bijdragen lot de ge
schiedenis van West-Zeeuw s-Vtaanderen. XII 1983), 41-6S: alsmede kort Nagtglas, o.c.|401. II. 596-
599: en Encyclopedie. o.c.[40]. III. 45-46.
143. Geciteerd naar Vogel-Wessels Boer, o.c.[ 17), 14.
144. Als geciteerd bij Vogel-Wessels Boer, o.c.| 17], 14.
145. De school, sinds 1829 mede als zetel van het gemeentebestuur in gebruik, maakte in 1912
plaats voor het huidige Raadhuis. De pastorie werd in 1938 eveneens ten behoeve van nieuwbouw
gesloopt. Zie Vogel-Wessels Boer, o.c.f I7J. 18.
146. J.B. Fischer von Erlach. Entwurff einer Hisiorischen Architektur. Wien 1721 (facsimile-uit
gave in de serie 'Die bibliophilen Taschenbücher* no. 18), Dortmund 1978. bock I. pl.XlV en XX.
117
