Afb. 1Zeeslag voor Vlissingen22-24 april 1573. Kopergravure z.n. en z.j. RAZZG,
Zei III. 111-40.
contract hadden, de leveranciers van de Zeeuwse magazijnen geworden1-'. Dooi
de in aantallen groeiende legers en de toenemende rol van belegeringen op het
Europese strijdtoneel waren steeds grotere hoeveelheden buskruit nodig. Hier
door waren vaste leveranties van grote hoeveelheden buskruit voor lange termij
nen noodzakelijk geworden. Een beroep op de tussenhandelaren in buskruit was
na 1621 niet meer nodig. Veel Zeeuwse buskruilhandelaren waren ook actief in
de handel van kogels, musketten, spiessen en ander oorlogsmateriaal. Al voor
1600 verkochten de buskruithandelaren Hans Tervoort, Carel Emeryck en Her
man van Utrecht ook 'ijsere cloten* en 'scherp' aan de Gecommitteerde Raden.
Gezien hun handelscontacten met de Hanzesteden mogen we veronderstellen dat
deze kogels van Duitse, Poolse of Zweedse origine waren. Grote wapenhandela
ren in de jaren 1600-1648 als Joseph Best. Gillis Wilmerdoncks, Jean le Gouehe,
Hendrik Somer en Daniel Wauwel handelden in buskruit, lonten, kogels, pieken,
spiessen en musketten. De oorlogvoering ter zee vereiste ook speciale soorten
kogels, die werden afgeschoten door de kleine boordkanonnen (steenstukken, ka
merstukken) op zeilen, masten, tuigage en bemanning van vijandelijke schepen.
Na 1609 werden duizenden van dergelijke 'leepelballen. schuijftongen. ketting-
ballen en cruysballen' vooral bij Zeeuwse wapenhandelaren, als Willem Snellen.
Willem Bartel sen., Cornelis Cornelissen en Adriaan Barentssen, en daarnaast van
12. RAZ. Archief Rekenkamer C. rek. lande, inv.nr. 10. 166-169v. 171 v. 181-190, inv.nr. 20. 80,
inv.nr. 40. 157.157v_, inv.nr. 180. 203.203v. inv.nr. 230. 239v. RAZ. Archief Rekenkamer C. rek.wa
ter. inv.nr. 624. 88. inv.nr. 625. 127v, inv.nr. 626. 129v. inv.nr. 627. 148-149. B. Roosens. "Hel Arse
naal van Mechelen', 210.
39
