oorlogsmateriaal, afhankelijk van het resort waaronder de desbetreffende haven
viel, in- en uitvoerrechten betalen aan een van de Admiraliteiten. Volgens het ge
hanteerde systeem van convooien en licenten golden er voor de goederen van en
naar vijandelijke landen hogere tarieven, de licentgelden, dan voor neutrale lan
den of bondgenoten, waarvoor convooigeld werd berekend. De legale export van
oorlogsmateriaal, onder betaling van of convooigeld of licentgeld, is goed
traceerbaar in de resolutiën van de Zeeuwse Admiraliteit. Vanwege hel strategi
sche belang van wapens, munitie, paarden, scheepsbouwmateriaal en levensmid
delen moest voor uitvoer van deze producten namelijk apart toestemming wor
den verleend. Er bestond immers het risico dat dergelijke producten de
Spaans-Habsburgse strijdkrachten zouden versterken. Afhankelijk van de plaats
van uitvoer moesten handelaren in wapens, strategische grondstoffen en scheeps
bouwmateriaal bij een van de Admiraliteitscolleges requesten indienen. Op zo'n
verzoek werd dan consent verleend door de Raden ter Admiraliteit, waarna hel
desbetreffende materiaal kon worden geëxporteerd. Dit bronnenmateriaal vormt
dus een prachtige mogelijkheid om de uitvoer van wapentuig, scheepsmateriaal
en strategische grondstoffen uit de Republiek te analyseren.
Bij de requesten en consenten werden ook clausules opgetekend, die de legale
wapenexport in de praktijk dienden te reguleren. Als voorbeeld kan een request
van Pierre de Jourdaen. een Middelburgs koopman, worden genoemd. Hij diende
op 21 juli 1590 bij de Zeeuwse Admiraliteit een verzoek in om drie dozijn mus
ketten en roers met bandelieren en furketten uil te voeren naar hel Franse Caen.
Zoals gebruikelijk was verleende één der Raden ter Admiraliteit consent per
apostille. mits Pierre de Jourdaen het recht van convooi op deze wapens zou be
talen. De procedure van requesten en consenten vormde dus een speciaal onder
deel van het stelsel van in- en uitvoerrechten van de Republiek, de convooien en
licenten. Ook moest Pierre de Jourdaen een borg 'voor de weerde' van de goede
ren betalen. Binnen twee maanden diende hij zich weer bij de Admiraliteit in
Zeeland te melden, met een certificaat of bewijs van aflevering van hel wapen
tuig, ondertekend door de gouverneur of het stadsbestuur van Caen. Hij verloor
zijn borg indien hij niet aan de/.e regels kon voldoen. Hierbij was de tijdslimiet
van twee maanden de geschatte maximale duur van de retourreis op Caen. Voor
andere bestemmingen golden andere standaardlijden. Zo gold voor Londen zes
weken en voor La Rochelle of Bordeaux drie maanden1'
Uitvoer naar Frankrijk
De eerste hausse in de wapenexport vanuit Zeeland vond plaats in de jaren tachtig
van de zestiende eeuw (grafiek 3). Dit was te danken aan de Franse godsdienst-
of burgeroorlogen tussen enerzijds de strijdkrachten van de Franse, protes
tantse en met de Republiek verbonden koning, en anderzijds een groep van door
Spanje gesteunde, katholieke edellieden, de zogenaamde Ligue, en hun legers. In
Frankrijk bestond een grote behoefte aan volledige uitrustingen voor compag
nieën en garnizoenen, die in complete pakketten van musketten, bandelieren,
18. ARA. Admiraliteitsaichieven, Res.Adm.Zeeland. inv.nr. 2448. 21.07.1590, 01.04.1591.
06.08.1590, 30.12.1591II .09.1592, 21.09.1592.
43