was. De reistijden op de paspoorten lieten ook toe dat andere dan de opgegeven koningsgezinde havens werden aangedaan. De bewijzen dat een koningsgezinde haven was aangedaan werden dan vervalst21. In schril contrast met de verboden van de Staten-Generaal op wapenhandel naar Ligue-gezinde havens namen de Zeeuwse Staten, de Zeeuwse Admiraliteit en de Middelburgse magistraal vaak een tolerante houding aan. Zo konden de schepen van Meunicxs ongestraft terug keren in de Zeeuwse havens. In 1590 voeren zelfs zo'n 17 schepen uit de Repu bliek, waaronder Zeeuwse, Le Havre binnen onder escorte van oorlogsbodems van de Zeeuwse Admiraliteit, en dat met de pretentie om naar Caen te varen. Bij de. in 1591 ingestelde, verplichting om recommandatiebrieven le tonen bij ver zoeken voor wapenexport naar Frankrijk werd door de Raden ter Admiraliteit wel eens een oogje toe geknepen. Ook gaven zij onder meer veel consenten voor de export van wapens, koper en klokspijs naar Ligue-havens als St. Malo en Rosco22. De na 1600 sterk verminderde Zeeuwse wapenhandel beleefde in de jaren 1635-1648 opnieuw een hausse, door allereerst de Frans-Spaanse oorlog (1635- 1659). Verschillende Middelburgse kooplieden beschikten over goede contacten op de Amsterdamse wapenmarkt en organiseerden, in samenwerking met de Franse ambassadeur in de Republiek, de uitvoer van grote wapentransporten via de Zeeuwse wateren naar Frankrijk. Voor de opbouw van de magazijnen van hel Franse leger werden grotendeels in Amsterdam en Middelburg enorme hoeveel heden oorlogsmateriaal aangekocht. Jan, Pieter, Philips en Samuel Bisschop voerden tienduizenden ponden zwavel en kogels en duizenden musketten uit naar St. Malo. Jan en Hans Loijssen en Jan Welters transporteerden eveneens tiendui zenden ponden zwavel van Amsterdam naar Rouaan. De Middelburgse koopman Robert le Fevre opereerde als handelsfactoor voor Frankrijk en exporteerde lus sen 1637 en 1648 530.000 pond buskruit, 810.000 pond lonten en 2.000 pond ko gels. Hij verzorgde hiermee in de jaren 1637-1640 zo'n 75 van de totale Zeeuwse wapenuitvoer23. Uitvoer naar Engeland en Schotland Engeland en Schotland vormden een tweede afzetmarkt voor de Zeeuwse wapen handel. De Zeeuwse export richtte zich met name op Londen, waarheen al vanaf 1587 stormhoeden, harnassen, en zwavel voor de Engelse buskruitmolens en on derdelen voor blanke wapens (lemmers en gevesten) werden vervoerd. Een groot deel van deze ijzerwaren was afkomstig uit het vermaarde Duitse productiecen trum Solingen en werd via Zeeuwse kooplieden doorgevoerd naar zwaardvegers in Londen. Deze zwaardvegers assembleerden de onderdelen voor blanke wa- 21R.B. Wemham, State papers. Vol. II, 224. 22. Mogelijk hadden de Zeeuwse bestuurders grote belangen in de wapenhandel. Bijvoorbeeld Adriaen Öllensz., zoon van de secretaris van Vlissingen, dreef samen met de Middelburger Gillis Boermans, een ervaren handelaar op Caen, contrabandehandel op Rouen. ARA. Admiraliteilsarchie- ven. Res.Adm.Zeeland. inv.nr. 2448. 21.01.1591. 23.03.1591. R.B. Wernham, State Papers. Vol. II. 223, 224. 23. Berekeningen over: ARA. Admiraliteitsarchieven, Res.Adm.Zeeland, inv.nr. 2459-2467. 06.01.1635-23.12.1648. 45

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 1998 | | pagina 71