uitbetalingen, kunnen we zijn marktaandeel in overheidsleveranties berekenen.
Zo nam hij in 1592 32 van de Zeeuwse overheidsaankopen voor zijn rekening.
In het jaar van zijn overlijden. 1596. was dat aandeel gestegen lot 50% en be
sloeg 1 30.000 pond buskruit, 47.693 pond kogels, 4.000 spiessen, 2 bronzen
stukken geschut, 13 ijzeren gotelingen en 1.800 musketten met bijbehorende
bandelieren en forketteiT". Wouter Buys breidde in deze jaren van sterk toene
mende overheidsaankopen zijn Zeeuws marktaandeel dus fors uil (grafiek 1ter
wijl hij ook actief bleef op de Franse markt. De inkrimping van de wapenbe-
hoefte bij de overheid in 1598 ging ten koste van de omzetten van zijn zoon
Matthijs Buys. Zijn aandeel besloeg destijds 36 van de aankopen door Admi
raliteit en Gecommitteerde Raden. Gedurende de kortstondige hausse in 1602
(grafiek 1) leverde Matthijs Buys zo'n 41 van het oorlogsmateriaal. Zijn be
langrijkste concurrenten waren de Middelburgers Gerard van Schoonhoven. Jo
seph van Best en de Vlissingse buskruilmaker Lenaerl Pietersz. Na het overlijden
van Joseph van Best in 1603 zette zijn weduwe Mavken van Best de zaken voort.
In 1610 huwde zij met Matthijs Buys en vanaf dat moment verzorgden zij samen
zo'n 30 van de, in de Bestandsjaren verder krimpende, leveranties. In 1613
overleed ook Matthijs Buys. Ondanks de overname van de zaken van de weduwe
Mayken Buys door Pieler van Best in 1615, gingen de zaken met de Admiraliteit
en de Gecommitteerde Raden verder bergafwaarts. Eerder is vermeld dat Pieter
van Best zich tussen 1615 en 1623 op orders van de VOC ging richten, waarmee
hij per equipage zo'n 12 tot 54 voor zijn rekening nam. Pieter van Best
deed echter in 1625 zijn zaken met de VOC over aan Gillis Wilmerdonckx, met
wie hij samen buskruit aan de Admiraliteit had verkocht47. Daarna was zowel de
rol van de Buysen als de Van Besten op de Zeeuwse wapenmarkt uitgespeeld.
Conclusie
Gedurende de Tachtigjarige Oorlog waren de Zeeuwse Admiraliteit, de Staten
van Zeeland, de handelscompagnieën en de particuliere kaapvaart de belangrijke
klanten voor de gewestelijke wapenhandel. De buitenlandse vraag oefende even
eens een grote invloed uil op de Zeeuwse wapenmarkt. Centraal stond in dit arti
kel de vraag waarom er gedurende de Tachtigjarige Oorlog binnen Zeeland zo
snel een wapenhandel en -productie werd opgebouwd en hoe deze bedrijfstak
zich ontwikkelde. De leveranties voor de Staatse troepen en de Admiraliteit wa
ren veelal bestemd voor het arsenaal te Veere. dat de spil vormde in een stelsel
van regionale magazijnen. De strijd in de Schelde-regio veranderde in de jaren
1572-1630 van een landoorlog in een oorlog ter zee. In plaats van belegeringen
45. ARA. Admiralileilsarchie venRes.Adm.Zeeland. inv.nr. 2447. 08.09.1588, 12.08.1589.
18.12.1589. inv.nr. 2448. 14.011591.31.05.1593.
46. RAZ. Archief Rekenkamer C". rek. lande, inv.nr. 160. 3e rek.. 49.49v. 4e rek. 38. 5e rek. 39.39v.
6e rek. 48.49. inv.nr. 230. 239v.240, inv.nr. 240. 296v-298v. inv.nr. 627. I49v,150.
47. RAZ. Archief Rekenkamer C. rek. lande, inv.nr. 250. 325-332v. inv.nr. 290. 339-344v. inv.nr.
370. 303-306. inv.nr. 500. 378v-380v. RAZ. Archiel Rekenkamer C. rek. water, inv.nr. 629. 109-1 llv.
inv.nr. 630. 91-92v. inv.nr. 636. I66v.l67. inv.nr. 643. 141 v-!44v. inv.nr. 646. 98. inv.nr. 648. I IOv.
53
