en waarin ze getuigen van medelijden met de "heidense" mensen in dit 'afgodi
sche" land. Op de heen- en terugreis bezoekt hel gezelschap bezienswaardighe
den, waarbij vooral de kerken niet vergeten worden.
Het dagboek en de transcriptie
Het dagboek bestaat uit 22 dubbelgevouwen bladen van 32 bij 20 centimeter.
Van de 44 zo ontstane pagina's zijn er 41 aan weerskanten beschreven, de laatste
drie zijn leeg. De bladen zijn met een touwtje bijeengebonden, een kaft ont
breekt. De dagboekschrijver heeft een duidelijk, regelmatig handschrift. Er zijn
geen verbeteringen aangebracht en van de eerste tot de laatste bladzijde wijst
niets erop dat er ooit verandering in tempo van schrijven of gemoedsgesteldheid
voorkomt. We kunnen dus vrijwel zeker aannemen dat het document na de reis is
overgeschreven of naar losse aantekeningen, gemaakt tijdens de reis, is opge
steld. Of de kopiist dezelfde is als de reisgenoot die hel register onderweg bij
hield, is niet vast te stellen.
Doordat woorden dikwijls fonetisch geschreven zijn, ontstaan soms moeilijk
heden. Zo wordt in het reisverslag bijvoorbeeld gesproken van de rustplaats
'Satire', die het gezelschap aandoet. Omdat de reistijden precies gegeven wor
den, kan de tocht 'op de voet' worden gevolgd en op grond hiervan zien we dat
de enige plaats die wat betreft afstand en tijd in aanmerking komt, 'Oreye' is. Als
we de 'S' als een slippertje beschouwen, komt de uitspraak van beide woorden
ongeveer overeen.
Hel komt ook voor dal er vergissingen gemaakt zijn. Zo lezen we bij woens
dag 18 juli dat de vrienden bij de fontein de 'Graaf Gravin van Benthem' zien.
Hiermee is de familie 'Bentinck' bedoeld, wat uil literatuuronderzoek duidelijk
blijkt (zie noot 26).
De schrijver gebruikt veel komma's maar bijna geen andere leestekens; om de
leesbaarheid te bevorderen is de interpunctie aangepast aan onze tijd, evenals hel
hoofdlettergebruik. De spelling is gehandhaafd, ook bij namen als Willemsen,
die de ene keer met een "s\ de volgende met een 'z' geschreven zijn. Afkortingen
zijn zo mogelijk opgelost en uitgeschreven. De betekenis van ongebruikelijke
woorden is alleen in een noot vermeld als deze niet in hel Groot Woordenboek
der Nederlandse Taalde 'Van Dale', voorkomen.
Literatuur
Algemene Geschiedenis der Nederlanden 9. Haarlem 1980.
Billen, C. e.a. (red.). Oostenrijks België 1713-1794. De Zuidelijke Nederlanden onder de Oos
tenrijkseHabsburgers. Brussel 1987.
Gobyn. R. (red.). Te kust en te kuur Badplaatsen en kuuroorden in België 16'''—20eeuw. Gids
bij een tentoonstelling in ASLK-Galerij Brussel. Kursaal Oostende en Spa. 1987 en 1988.
Brussel 1987.
Michelant. H. Voyage de Pierre Bergeron en Ardenne, Liège et Pays-Bas en 1619. Liège 1875.
Amusements des Eaux de Spa. Amsterdam 1734.
95