Noten
1Voor Zeeuwse personen en predikanten die voor hel reisgezelschap van belang zijn. zie de korte
biografische aantekeningen.
2. In hel Zeeuws Archief le Middelburg wordt de verzameling 'J.Verheye van Cillers" bewaard. In
map 49a siaai in een beslek van P. Wild(l)schut dat het uitgebaggerde slib van de haven lussen de mo
len 'De Eendragl en het proefveld' kan worden opgeslagen. Kruitmolen De Eendracht stond aan de
havendijk, ten zuiden van de Welsingsche Watering. Het bedoelde proefveld moet dus nog zuidelijker
gelegen hebben.
3. Door het verdrag van Munster kwam hel fort Lillo in 164.8 in Hollandse handen; hel beheer werd
in 1664 aan de Staten van Zeeland opgedragen. In 1747 werd hel door de Fransen veroverd, waarna
het fort in 1785 aan Oostenrijk werd afgestaan. Sinds 1839 hoort Lillo bij België.
4. Een schelling is een zilveren muntstuk ler waarde van zes stuivers.
5. Hel fort Sint-Filip of Philips Shantz werd aangelegd in de jaren 1622—1627 als verdedigingslinie
langs de Schelde. Het lag op de rechteroever van de Schelde, in een scherpe bocht nabij het nu ver
dwenen dorp Wilmansdonk, ongeveer tegenover fort La Pcrle op de linkeroever (A. Beenhakker.
"Philips Shantz: niet Philippine maar St. Philip'. In: Kroniek vein het Renihrandthuis I (1994). Mei
's kcijzers bodem" is het grondgebied van keizer Karei vi bedoeld (zie inleiding).
6. Het voormalige Kartuizerklooster (sinds 1619). waar de kartuizers uit Vughl (n.b.) een onderko
men vonden, was het refugiehuis Ste.-Catharina aan de Sint-Rochusstraat. nabij de hoek met de Be-
gijnenstraat. De kartuizers hebben het complex uitgebouwd en bleven er tot keizer Jozef n het in
1783 ontbond. Tijdens de Franse Revolutie werden gronden en gebouwen op 23 januari 1798 als na
tionaal goed verkocht. Een groot deel van deze bezittingen bleef eigendom van de staat, die er in
1855 een celgevangenis op liet bouwen. Een ander deel van goederen en gebouwen, inclusief de
kerk. werd in 1834 door dc zusters Kapucienersen aangekocht. Hel binnenplein met loggia's en twee
nog overgebleven kartuizerkluizen zijn beschermd (veel dank aan G. Stappaerls. die de gegevens na
mens hel stadsarchief Antwerpen verstrekte).
7. De Koopmansbeurs, gebouwd in 1531-1532, brandde in 1581 goeddeels af. maar werd onmid
dellijk herbouwd. Na veel jaren met zowel successen als financiële crises, onder meer door het afslui
ten van de Schelde, bleef een opleving uil en vanaf 1648 werd het beursgebouw ook voor andere
doeleinden gebruikt. Het centrale gedeelte werd pas na de 'reis naar Spa", in 1852-1853, overdekt. In
1858 brandde het gebouw totaal uit. Het huidige gebouw heet de Handelsbeurs; hel vertoont veel ge
lijkenis met de Antwerpse Koopmansbeurs uit de zestiende eeuw. De Handelsbeurs ligt lussen Borze-
slraat. Korte Klarenstraat, Israëiietenstraat en Twaallinaandcnstraat (gegevens zie noot 6).
8. Van het woord 'nantes' heb ik de betekenis niet kunnen achterhalen. Het lijkt me waarschijnlijk
dal bedoeld is "ander" of "Antwerps'.
9. Een dreef is een brede landweg met bomen. Het woord laan kunnen we als synoniem gebruiken.
10. De herberg het Keizershof was gevestigd in de straal die nu nog 'Onder de Toren' heet. in een
pand dal in 1908 het huisnummer 5 kreeg; in dal jaar was het nog steeds hotel of afspanning. In vroe
ger eeuwen behoorde het pand toe aan de familie De Lapide of Van den Steene. Na de Eerste Wereld
oorlog kwam het complex in handen van de christelijke arbeidersbeweging en tol op heden zijn er so
ciale diensten in ondergebracht. Een oude. overdekte poortingang is alles wat nog herinnert aan dc
vroegere bebouwing. De naam Keizershof wordt nu gedragen door een café op de Mechelse Grole
Markt. Het vroegere Keizershof (Onder de Toren 5) is na de Tweede Wereldoorlog gedeeltelijk ver
bouwd tol café-restaurant, dat Thealrium heel (voor deze gegevens hartelijk dank aan Marcel Koe
ken. Culturele Dienst. Mechelen).
11. Karei de Stoute schonk Mechelen in 1474 een Grote Raad of Parlement. In 1504 werd dit or
gaan gesplitst in een Particuliere Raad. die te Brussel verbleef, en in een Grote Raad te Mechelen. De
oprichting van de Grole Raad betekende een bron van voorspoed voor de stad. Van 1618 lol 1794 ze
telde de Grote Raad in hel Gerechtshof.
12. Hel pand dat oorspronkelijk dc herberg Hel Witte Schaap was, gelegen in de Naamscstraal.
werd tijdens de Tweede Wereldoorlog volledig verwoest. De naam Hel Schaep komt al voor in akten
vanaf het einde van de veertiende eeuw. In 1461 woonde Jan vanden Hove in Het Schaep, in 1541
was Lambrecht vander Hoeven er waard en in 1573 erfde Anthoen Brunelle de herberg. Verder is de
eigenaar uit 1598 bekend: Glaude de Rieu. Daarna werd het pand eigendom van Jacques Busson en
in 1675 van Cornells Hannaert. In 1719 was de eigenaar Gerard Jooris, terwijl juffrouw De Wande-
laer er in 1754 een uitspanning hield. De herberg was gebouwd tegenover de lakenhal en grensde aan
een steegje, het Porcheelstraatje, dal later de naam Standonckstraat kreeg. In de negentiende eeuw is
de naam veranderd in Hotel du Moulon Blanc. Omstreeks 1900 dreven de gezusters Mombaerts er
een tabaks- en confisseriewinkel. In 1944. toen een bom hel pand verwoestte, was de kapperszaak
van Ringelé er gevestigd (R. Uytterhoeven. Leuven weleer 3. Lungs de Oude Universiteit naar liet
133
