MUIZEN EN RATTEN IN DE DELTA, EEN INVENTARISATIE VAN DE TWINTIGSTE EEUW J.P. Bekker en K. Mostert Inleiding Muizen en ratten hebben over het algemeen geen beste naam bij het brede pu bliek. Vaak worden ze in verband gebracht met ziekten, plagen en knaagschade, terwijl ze ook over een fenomenaal reproductievermogen beschikken. Bovendien jagen ze met hun snelle en onverwachte vluchtbewegingen veel mensen de slui pen op het lijf. Hoewel dit alles in het algemeen op waarheid berust, zijn maar weinig mensen zich ervan bewust dal er een grole verscheidenheid in soorten be staat die onderling sterk van elkaar kunnen verschillen en heel andere eigen schappen kunnen bezitten. De huismuis mag zich dan vaak schuldig maken aan hel aanknagen en opeten van allerlei producten bedoeld voor de menselijke con sumptie, spitsmuizen daarentegen zullen dit zelden of nooit doen. De laatsle zijn namelijk insecteneters en in die zin vaak nuttig voor de mens. Hel zijn de 'top- predators' van spinnen, insecten en andere geleedpotigen op een paar vierkante meter. Omdat vrijwel alle muizen en ratten een verborgen leven leiden en vaak alleen actief zijn in de schemering of 's nachts, zijn de meeste soorten onbekend - en onbekend maakt onbemind. Muizen en ratten spelen ecologisch gezien een belangrijke rol. Veel diersoor ten, waaronder bijna alle roofvogels en uilen, zijn voor hun menu van hen afhan kelijk. Woelmuizen zijn uitsluitend herbivoor en leven hoofdzakelijk onder gronds. Ware muizen zijn vooral zaadeters, maar dierlijk voedsel wordt door hen zeker niet versmaad; ze hebben hun leefomgeving vooral boven de grond en klimmen goed tot uitstekend. Slaapmuizen, maar ook andere muizensoorten, klimmen vaak in het struikgewas en de boomlaag, zeker wanneer deze laatste in de herfst vrucht draagt. Muizen en ratten vormen het stapelvoedsel van veel roof dieren, variërend van de vos en kleine marterachtigen tot uilensoorten en sloot- vogels als de torenvalk. Muizen en ralten zijn voorts bekend als dragers van mi cro-organismen of verspreiders daarvan, zoals Pasteiirella pestis, de veroorzaker van de pest, hel Hantaan-virus en Spirochaetci icterohaemorrhagiaedat tot de ziekte van Weil kan leiden. In die zin hebben muizen een ingewikkelde plaats in het grole ecologische netwerk. Sinds de vorming van het deltagebied (hier steeds de delta genoemd) zijn de eilanden voor muizen en ratten min of meer geïsoleerd geweest. Eilanden vor men biogeografisch gezien altijd een interessant gebied. In de afgelopen eeuw zijn de eilanden met elkaar en ook met het vasteland verbonden geraakt. Het be schrijven van de veranderingen sinds de voltooiing van de Deltawerken en het in kaart brengen van de huidige verspreiding van muizen en ratten in de delta zijn de belangrijkste doelstellingen van deze studie. Op de Rode lijst van bedreigde en kwetsbare zoogdieren in Nederland (Lina en Ommering 1994) komen zes zeldzame soorten muizen voor, waarvan er vier in de delta leven, namelijk de waterspitsmuis, de veldspitsmuis, de noordse woelmuis en de eikelmuis. Deze constatering geeft de natuurbeschermende orga- 137

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 2001 | | pagina 147