WAGENAARSTRA AT 1 EEN MIDDELEEUWS 'HOFHUIS1 J.H. Kluiver (f) en P.T.E.E. Rosenberg1 Inleiding De zeven traveeën brede, achttiende-eeuwse lijstgevel van Wagenaarstraat 1 is in de smalle, gebogen stadsstraat een imposante verschijning. Middelburg kent een aantal van dergelijke huizen van buitensporige afmetingen. Meestal ontston den zij in de tweede helft van de zeventiende of in de achttiende eeuw uit de sa menvoeging van enige kleinere huizen. De huizen Vlasmarkt 51 en Gortstraat 30 - in het bezit van de Vereniging Hendrick de Keyser - zijn goede voorbeel den van hiervan. In deze huizen is de structuur en bouwkundige constructie van de oudere bebouwing nog duidelijk afleesbaar. Vaak kochten latere bewoners opnieuw huurpanden aan. Voor de vergroting van het huis was deze ruimte niet meer nodig: de nieuwe zijhuizen werden weer verkocht of verhuurd, maar pas nadat de grond bij de tuin van het hoofdhuis was gevoegd. Op deze wijze ont stonden op diverse plaatsen tuinen van parkachtige dimensies. Los van deze 'groeihuizen' was er een categorie van huizen, die van oudsher over veel eigen grond beschikte. Deze huizen - meestal aangeduid als 'hofhuizen' - waren sa mengesteld uit verschillende, haaks op elkaar aansluitende vleugels en hadden de toegang tot het woongebouw niet aan de straat maar aan een binnenhof, die doorgaans door een muur met een poort van de openbare weg was gescheiden. Het is duidelijk dat deze bijzondere huizen gebouwd werden voor de sociale top van de stedelijke samenleving. Het voorkomen van 'hofhuizen' is dan ook onlosmakelijk verbonden met de aanwezigheid van een geestelijk of wereldlijk bestuurscentrum. 'Hofhuizen' ontbreken om die reden geheel in een typische handelsstad als Amsterdam, maar zijn talrijk in steden als Utrecht en Den Haag, die respectievelijk zetel waren van het hoogste geestelijk gezag en van de lands regering.2 Ondanks latere verbouwingen en gedaanteverwisselingen zijn deze middeleeuwse wooncomplexen door hun omvang en complexe structuur vaak nog herkenbaar. Onderzoek naar de geschiedenis van Wagenaarstraat 1 heeft uitgewezen dat dit gebouw behoort tot de 'hofhuizen' van Middelburg. In de tweede helft van de zestiende eeuw was dit de woning van de grafelijk rentmeester van Zeeland 'Be westen Schelde'. Het huis werd daarna vele malen verbouwd, maar heeft globaal nog dezelfde omvang als in 1550. Wat men bij het aanschouwen van het grote achttiende-eeuwse front aan de Wagenaarstraat niet zo snel zou verwachten, is dat achter de gevel belangrijke delen van het oude rentmeestershuis nog aanwe zig zijn. Door een combinatie van archiefonderzoek met bouwhistorische waar nemingen is het mogelijk een globaal beeld te krijgen van het huis in de oudste fase van zijn bestaan. Ook in de achttiende eeuw was dit gebouw hecht met de geschiedenis van Middelburg verbonden: het werd bewoond door de families Van Citters en Huys- man, die vrijwel permanent in de stadsregering waren vertegenwoordigd. Door het terugvinden van een tweetal boedelbeschrijvingen, uit 1734 en uit 1745, is 41

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 2001 | | pagina 51