Kohieren en stadsplattegronden
Voor de hier behandelde periode is ook een aantal afbeeldingen beschikbaar. In
de eerste plaats is er de plattegrond van Middelburg van Pieter Bast, in 1594 uit
gegeven. in de tweede plaats de plattegrond van Cornelis Goliath in 1654 gete
kend en ten slotte een tekening van de Sint Pieterskerk met omgeving van om
streeks 1680." Dergelijk materiaal moet echter met de nodige voorzichtigheid
gehanteerd worden. In plattegronden zijn vaak huizen in serievorm ingetekend
en bij topografische gezichten had men de neiging de zaak mooier voor te stellen
dan in werkelijkheid het geval was. Uit onderzoek is echter gebleken dat de plat
tegrond van Goliath in hoge mate betrouwbaar is. In eerste instantie was de plat
tegrond in opdracht van de stad Middelburg vervaardigd. Pas later werd de kaart
opgenomen in de door Johannes Meertens uitgegeven Cronijk van Zeeland, sa
mengesteld door Mattheus Smallegange. Voor deze kroniek zijn ook speciale, to
pografisch betrouwbare tekeningen vervaardigd, zoals die van de Sint Pieters
kerk.
Bij het analyseren van de stadsplattegronden bewijzen de hiervoor genoemde
kohieren goede diensten. Het kohier van 1576 wijst uit dat aan het rentmeesters
huis, door Van Dorp bewoond, in de Wagenaarstraat nog een huis voorafging.2-
De samensteller van het kohier noemt eerst de huizen aan de zuidzijde van de
Sint Pieterskerk, waaronder de Commanderij - hel klooster van de Duitse orde,
waar thans het gebouw van het Zeeuws Archief staat. Dan volgt het huis 'daer-
over' waarvan de naam van de bewoner als onleesbaar is aangegeven in de tekst
uitgave (het origineel ging verloren), en daarop volgt: 't huys daernaest be-
woondt Arenl van Dorp'. Daarna volgt de rest van de Wagenaarstraat tot aan de
Spanjaardstraat.
In de kohieren van 1601 en 1606 loopt de taxateur in omgekeerde richting.24
Het hoekhuis Bree-Wagenaarstraat. thans nummer 9, blijkt eigendom van de pre
dikant Massis. Het was verhuurd aan Pieter de Rencourt.25 Hel huis daarnaast, nu
nummer 5/7, was eigendom van Pieter van de Linde en had als huurder Gillis de
Haemel. Nummer 3 staat als eigendom van Alexander Panneel genoteerd, met als
huurder Bernhard de Bruyn. Daarna komt het rentmeestershuis, zoals reeds ge
meld in 1601 nog eigendom van de familie De Rijcke. met Lieven de Meulena-
ere als huurder. In 1606 werd het door laatstgenoemde als eigenaar bewoond. Het
laatste huis in deze rij was in 1601 eigendom van de ontvanger-generaal Jacob
Valcke.
Uit een kohier van 1701 valt af te leiden dat de perceelindeling in de tweede
helft van de zeventiende eeuw ongewijzigd is gebleven. Hel betreft hier een ko
hier van het dienstbodengeld, dat in 1696 als nieuwe belasting werd ingevoerd.'"
Het kohier is nog ingericht naar de wijkindeling van Middelburg (later neemt
men de indeling in vaandels van de schutterij tot uitgangspunt), zodat de belas
tingplichtigen straalsgewijs worden vermeld. In de Wagenaarstraat woonden vele
notabelen met personeel, zodat de opgave hier huis voor huis is te volgen.
Naast het Schuttershof aan de Balans woonde de zeer vermogende ontvanger-
generaal Johan van der Stringe. daarnaast de luitenant-kolonel Aernout van Cit-
lers, vervolgens Johan van de Perre en de pensionaris Schorer. Dan komt het ge
deelte van de Wagenaarstraat tussen de Bree en de Sint Pieterskerk: 'Pieter de
Raad bakker op de houk vant Baginhof' - de spreekwoordelijke bakker op de
hoek - met één dienstbode: Abraham Spruyt. één dienstbode: Louis Burggraaf.
46
