Inleiding 7 Een gouden horloge en een betrekking bij de houthandel Alberts, dat had zijn vader als cadeau voor hem in petto toen hij met het diploma van de handelsschool thuis kwam. Maar Floor Wibaut, de latere voorman van de Sociaal-Democratische Ar beiderspartij (SDAP), wilde helemaal niet de handel in. Hij ging veel liever rechten en staatswetenschappen studeren aan de universiteit. Zijn vader was er op tegen en dus toog de jonge Wibaut in 1876 naar de houthandel van G. Alberts Lzn. in Middelburg. Hij was voorbestemd om er directeur te worden. Tot 1914 zou Wibaut actief blijven in de Middelburgse onderneming. In dat jaar werd hij wethouder in Amsterdam en hakte hij de knoop door. Hij verliet het zakenleven en koos voor de politiek om zijn socialistische opvattingen als bestuurder in praktijk te brengen. Over Wibauts politieke leven is veel geschreven. Zijn functioneren in de Middel burgse houthandel wordt vaak maar zijdelings genoemd. Wibaut zelf was er in zijn memoires nog het meest uitvoerig over. Hij verhaalde vooral over de reizen die hij voor de houthandel maakte. Zijn biograaf, G.W.B. Borrie, baseerde zich voor deze episode uit Wibauts leven hoofdzakelijk op diens memoires.1 Daardoor kennen wij nu wel de politicus Wibaut, de ondernemer Wibaut is echter een schim uit diens persoonlijke herinneringen gebleven. Dat doet geen recht aan de bijna veertig jaar die Wibaut actief was in de Middelburgse houthandel, waarin hij bovendien aanzienlijke financiële belangen had. Onderzoek naar Wibauts ondernemersactiviteiten is des te interessanter, omdat hij een buitengewoon succesvol ondernemer was. Houthandel Alberts behoorde tot de toonaangevende bedrijven in Middelburg en in de Neder landse houtsector. Waaraan dankte het bedrijf zijn succes? In dit artikel over Wibauts ondernemersactiviteiten staat de vraag centraal, op welke wijze Wibaut in de houthandel opereerde en vanuit welke achtergronden en motieven zijn ondernemersgedrag te verklaren is. Hoe kon hij in die tijd van grote belangentegenstellingen tussen arbeiders en patroons als socialist ondernemer zijn? Moeten we Wibaut plaatsen in de gelederen van sociale ondernemers in Nederland, die in de tweede helft van de negentiende eeuw voorop liepen in de ontwikkeling van sociaal beleid voor hun arbeiders? Wat zijn voor houthandel Alberts de gevolgen geweest van Wibauts optreden als ondernemer? Welk karakter heeft dat het bedrijf gegeven, bezien in het licht van de sociale en economische ontwikkeling van Mid delburg? De invalshoek die ik heb gekozen om het ondernemersgedrag van Wibaut te analyseren, ligt op sociaal- en mentaliteitshistorisch terrein. Dit vertrekpunt biedt alle ruimte om Wibauts optreden als houthandelaar te plaatsen tegen de achter gronden van zijn socialistische opvattingen, in het bijzonder zijn ideeën die op handel en nijverheid betrekking hadden. Maar ook zijn afkomst en familiebanden, het onderwijs dat hij genoot, de mensen met wie hij in contact kwam en de eerste praktische leerjaren in de houthandel waren van invloed op zijn gedrag als onder nemer. Het uiteenrafelen van deze invloeden is nodig om Wibauts functioneren in de houthandel in het juiste perspectief te plaatsen. In de afgelopen jaren is er in economisch-historische studies weer meer aandacht gekomen voor de sociale en psy chologische aspecten van ondernemersgedrag. Na decennia waarin vooral objectieve

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 2002 | | pagina 9