104
EUROPESE VISIES OP WEST-AFRIKANEN
wanneer men gelijkenissen zag in het leefmilieu: ze wonen allebei in de wildernis,
op de rand van de 'beschaafde' of bekende wereld.1- Het dier bleek ook een
geschikt symbool voor cultureel ongewenste gedragingen. Bovendien verant
woordde die vergelijking met dieren de vaak denigrerende omgangsvorm met
Afrikanen. In de reisverhalen zien we deze drie vormen van vergelijking tussen de
zwarten en dieren. Bovendien treffen we er zowel expliciete als impliciete vergelij
kingen met dieren. De letterlijke en dus ook expliciete vergelijking van zwarten
met apen vinden we bijvoorbeeld terug bij Paul Erdmann Isert: "II y dans leurs
traits quelque chose qui tient du singe13 De metaforische associatie komt veel
terug in de reisverhalen. Vooral negatieve kenmerken worden immers aan de zwar
ten toegeschreven. Een voorbeeld van D'Avity's beschrijving van de etenswijze van
de Senegalezen: et tellement goulus qu ils ne mangent pas, mais devorent ainsi
que les bestes. 1In dit citaat is de vergelijking met de wilde dieren expliciet "ainsi
que les bestes"), maar ook de woordkeuze {"dévorer" in plaats van "manger") geeft
een impliciet kenmerk van onmenselijkheid weer. De expliciete vergelijkingen tus
sen zwarten en dieren zijn veel talrijker dan de impliciete. Nog een sprekend voor
beeld van Dapper over de inwoners van de Goudkust ter illustratie: Hun pissen
geschiet met horden, gelijk de verkens. 15
Exotisme in etnografie over West-Afrikanen
Het exotisme, de houding waarbij men bij de 'andere' kwaliteiten zoekt die men
in de eigen maatschappij verloren acht, vinden we eveneens terug bij verschillen
de auteurs van etnologische beschrijvingen. Het exotisme wordt vaak gelinkt aan
het 'rousseauisme', meer bepaald aan het concept van de 'homme sauvage' van
Jean Jacques Rousseau. Het 'exotisme' of de mythe van de 'Noble Savage' wortelt
ook in een bijbelse context. Het zoeken naar een verloren paradijs uit het begin
van de mensheid kan worden verklaard door de vervloekinggedachte uit de bijbel.
Een treffend voorbeeld van het exotisme is de verwijzing naar de natuurlijke goed
heid van de West-Afrikanen. Deze algemene toon kunnen we duidelijk maken aan
de hand van voorbeelden over verschillende West-Afrikaanse regio's. Adanson
schrijft over de inwoners van Senegal: "Ils sont, généralementparlant, dun naturel
doux, sociables et obligeanf16 D'Avity benadrukt eveneens de goedaardigheid, hier
over de inwoners van de Goudkust: "Ils ont l' esprit et l' entendement tres-bon.1
Bosman beschrijft de natuurli jke goedheid van inwoners van de Slavenkust: "Ik
vond de Inwoonden alhier van een seer goeden inborst,... "'8 Ook over de inwoners
van Ivoorkust schreef men vol lof: "they are naturally inclined to be kind to stran
gers,..."^ Ook uit de beschrijving van de lichaamsbouw van de West-Afrikanen
spreekt een houding van exotisme. Het idee van de fysieke sterkte van de 'primi
tieve' mens vormt een aspect van Rousseaus beschrijving van de natuurmens of
zijn 'homme sauvage'. Over de lichaamsbouw van de inwoners van de Goudkust
schrijft de Marees het volgende. "De Mans personen zijn hier te lande seer fraey van
staturen van lichaemlfraey van lendenen/sterck op hunne beenenlen(de) voorts van
lichamen wel besneden... "20 Von der Groeben beschrijft de inwoners van Ivoorkust
op dezelfde manier: "Sie seyn alle Baumstarcke Leute. "2I
Christelijk referentiekader voor de etnografie over West-Af ikanen
Naast primitivisme en exotisme, dat basispatronen zijn voor de beeldvorming over
