DESURBANISATIE IN NEDERLAND
51
Noten
1 Zie Wijnand W. Mijnharde, 'De balans tussen stad en platteland' in deze bundel.
2 S.R. Epstein, 'Introduction. Town and country in Europe, 1300-1800', in: S.R.
Epstein, Town and country in EuropeCambridge 2001, 1-29, aldaar 10; zie ook Jan de
Vries, European Urbanization 1500-1800Cambridge Mass. 1989, 22, over de grenslijn
van 10.000.
3 D.J. Noordam, Leven in Maasland. Een hoogontwikkelde plattelandssamenleving in de
achttiende en het begin van de negentiende eeuwHilversum 1986, 44; zie ook H.A.
Diederiks, 'Dorpsstructuur en arbeidsmarkt in Holland omstreeks 1800', Economisch-
en Sociaal-Historisch Jaarboek 44 (1981) 155-163.
4 Zie bijvoorbeeld ook D. Damsma en L. Noordegraaf, 'Een vergeten plattelandsnijver
heid. Vlasarbeid, bevolkingsgroei en proto-industrialisatie in Zuid-West Nederland,
1700-1950', Economisch- en Sociaal-Historisch Jaarboek 44 (1981) 145-154.
5 Jan de Vries en Ad van der Woude, Nederland 1500-1815- De eerste ronde van moderne
economischegroeL Amsterdam 1995, 255; Jan Bieleman, Geschiedenis van de landbouw
in Nederland 1500-1950, Meppel/Amsterdam 1992, 103.
6 Epstein, 'Introduction', 14.
7 Zie bijvoorbeeld Marjolein 't Hart, 'Een boerenopstand op Walcheren. De strijd om het
waterschap 1655-1657', Tijdschrijt voor Sociale Geschiedenis 20 (1994) 265-281.
8 Uitgezonderd dan Groningen, waar de tegenstellingen wel degelijk een sterk stad-land
karakter droegen. Dit werd nog versterkt door de politieke structuur van die provincie,
waar de provinciale macht verdeeld werd in 'Stad' en 'Ommelanden'. Toch was ook daar
'de' stad minder stads dan wel wordt aangenomen: de regio Oldambt bijvoorbeeld werd
onder de directe machtssfeer van de stad gerekend. Marjolein 't Hart, 'Rules and reper
toires. The revolt of a farmers republic in the earlv-modern Netherlands', in: Michael
R Hanagan, Leslie Page Moch en Wayne Te Brake (eds.), Challenging authority. The
historical study of contentious politics, Minneapolis/London 1998, 197-212, aldaar 200.
9 Proto-industrie in Brabant zorgde ervoor dat sommige Hollandse steden zich beter kon
den handhaven in de achttiende eeuw, zie Marjolein 't Hart, 'Town and country in the
Dutch Republic 1550-1800', in: S.R. Epstein (ed.), Town and country in Europe
Cambridge 2001, 80-105, aldaar 93-
10 Karei Veraghtert, De havenbewegingen te Antwerpen tijdens de negentiende eeuw. Een
kwantitatieve benaderingLeuven 1977.
11 Wilma Gijsbers, Kapitale ossen. De internationale handel in slachtvee in Noordwest-
Europa (1300-1750), Hilversum 1999, 240.
12 Henk Schmal, 'Patterns of de-urbanisation in the Netherlands between 1650 and
1850', in: H. van der Wee (ed.), The rise and decline of urban industries in Italy and in
the Low CountriesLeuven 1988, 287-306.
13 Mijnhardt, 'De balans', 26.
14 Marjolein't Hart, 'De Nederlandse Republiek en de betekenis van de steden', in: Karei
Davids en Jan Lucassen (eds.), Een wonder weerspiegeld. De Nederlandse Republiek in
Europees perspectief Amsterdam 2005, 53-90, aldaar 73.
15 Jan Luiten van Zanden en Arthur van Riel, Nederland 1780-1914. Staat, instituties en
economische ontwikkeling, Amstrdam 2000, 56.
