DAGBOEK
173
In Breslau, Goldberg, Grüneberg, Liegnitz, Luben, Neurode, Festenberg wordt
het meeste laken vervaardigt voornamentlijk naar Rusland, Turkijen naar de
Duitsche landen verzonden. Het laken is goedkoop tamelijk fijn, niet evenwel
zoo als het engelsche &C hollandsche, dewijl men zich op het sorteren der wolle niet
beijvert. Bovendien maakt men nog eenige stoffen uit vlas 6>C boom-wolle. Dit
wordt voornamen tlijk bij om de stad Reichenbach gemaakt. In Langen-Biola
alleen, een dorp van omtrent 6000 Inwoonders zijn 1500 weverstoelen, in de tugt-
huizen van Jauer Brieg houdt men de tugtelingen met het spinnen der boom-
wolle bezig.
Een beminnaar der Mineralogie vindt ook, wanneer bij in Silesien komt, eene vrij
volkoomene bevrediging zijner weetgierigheid: men ontdekt hier bij Tarnowitz,
Küpferberg, Rudelstadt, Reichenstein Giehren, een aanmerkelijke hoeveelheid
loods, silvers, kopers, arseniks, koboldt, tins,118 in één woord bijna alle metalen
schijnen hier in mindere of meerdere mate in den schoot der aarde verborgen: de
Krijsopas, een schoone blaauwe steen, wordt gelijk men weet, tot hier toe, alleen
in Silesien gevonden.
Het voornaamste gewin geeft ijzer &C de steenkolen. Het eerste wordt niet alleen
hier &C daar treffelijk bearbeid, maar ook veele duizende centriers (132 p[on]d)
Silesisch ijzer wordt uitgevoerd.119
De ommestreken van Waldenburg, het graafschap Glatz &C Opper-Silesien, heeft
steenkoohverken, welke naauwlijks, uitgenomen in Engeland, in een land zoo aan
merkelijk gevonden worden. De kolen zijn een waare zegen voor Silesien, daar het
bouw- brandhout voor de toenemende bevolking, door de verbetering der
akkerbouw de meenigte fabrieken zeer vermindert is. Men gebruikt dezelve
thans met het beste gevolg in de pannebakkerijen, en brouwerijen, ja zelfs om
brood te bakken.
Het is over het algemeen moeielijk heden iets bepaalds omtrent het karakter der
Inwoonders van Silesien te zeggen, over het algemeen, wijl men zich hier, zoo wel,
als overal beijvert voorwaarts te komen, 6c bij ieder volk, dat gecultiveert zijn wil
voor een gedeelte reeds meer is, dan in de meeste andere landen, weinige spo
ren haares vorigen nationaal karakter gevonden worden. Ook is mij, in het bijzon
der, deeze beoordeling zwaar, daar men daartoe langen tijd in een hetzelfde land
moet geweest &C het, zoo als men zegt, van de eene naar de andere zijden moet
doorkropen hebben.
Hierin komt men overeen de reede daarvan is overbekend, dat men alle
inwoonders niet naar dezelfde maatstaffe meten volgens eene wijze beoordelen
moet, dat men den Inwoonder van Ober-Silesien niet moet vergelijken met den
Berg-bewoner. Alles wat ik hier omtrent gehoord, gelezen gezien heb, bewijst
mij, dat dit verschil aanmerkelijk is.
Personen uit den eersten, dat is uit den adelijlcen dus waarschijnlijk uit den
meest gecultiveerden stand, heb ik niet gezien: de oorlog hadt hun alle verwijdert.
Dan men kan ook, indien ik mij niet bedriege, naar hun niet oordelen, over het
karakter eener natie, daar eene goede levenswijze de gewoontens in den omgang
zelve bij deeze classe van menschen overal dezelfde zijn.
Intusschen is het oordeel, dat men hier omtrent den Adel voert, niet zeer veree-
rend voor deezen stand. Dan misschien is hier ook de les audi alteram partem'