UIT VADERLANDSLIEFDE
wacht een geschenk aangeboden waaraan een grote belofte verbonden leek te zijn.
Jacob Snijder, burgemeester van Veere, bezorgde hem een aantal van lenzen voor
ziene blikken kokers, waarvan de familieoverlevering wilde dat het de eerste pro
ducten van Sacharias Jansen waren geweest.
De vader van de Veerse burgemeester, de inmiddels overleden makelaar Zacharias
Snijder, was jaren lang thesaurier van het Zeeuws Genootschap geweest en had op
zijn sterfbed de wens geuit dat deze objecten aan het Genootschap zouden worden
geschonken. Over de vraag hoe zijn vader aan deze werkstukken was gekomen,
moest zoon Snijder het antwoord schuldig blijven. In een brief aan De Stoppelaar
schreef hij er het volgende over:
Als een herinnering uit mijne jeugd is het mij steeds bijgebleven.dat zowel de 'lange buise', als de
verrekijker in het houle kistje geborgen, mij meermalen werden vertoond met de mededeling dat zij
de vrucht waren van de allereerste uitvinding der verrekijkers door Zacharias Jansen, terwijl het
mij tevens niet is ontgaan dat beide stukken herhaaldelijk op de kamer van mijnen vader iverden
in ogenschouw genomen, onderzocht en bewonderd door wijlen den heer S. Bomme, mede te
Middelburg woonachtig, met bijvoeging der ivoorden die mij destijds deden lagchen: 'Neef Snijder,
bewaar ze, mijn jongen, als goud en verkoop ze voor geen schatten van de wereld; ge zijt de eenige
die de echte en eerste hebt van Jansen zeiven. Deze verzekering, zoowel van mijnen Oud-oom, als
van mijnen vader staat mij nog levendig voor de geest A
Voor zover bekend werden Snijders 'blikken buizen voor het eerst in 1841 in de
openbaarheid gebracht, toen ze door hem werden getoond op een tentoonstelling
van voorwerpen betreffende de geschiedenis van Middelburg, die door de oud
heidkundige Pieter Johannes Rethaan Macaré in het stadhuis was ingericht. De
expositie werd geopend door koning Willem II, die naar verluidt 'dit eerste begin
eener uitvinding, die voor de wetenschappen zoo onschatbaar is, met belangstel
ling had bekeken. 65 Nadien waren deze 'eenvoudige kijkers', die volgens de over
levering 'door Zacharias Jansen in 1590 werden vervaardigd', vaker geëxposeerd,
onder meer op de Tentoonstelling van Nijverheid die in 1858 in de concertzaal te
Middelburg werd gehouden/'6
Hartings onderzoek van Snijders kijkers
Met Snijders legaat werd de vraag naar de uitvinder van de verrekijker voor het
Zeeuws Genootschap in 1866 opnieuw actueel. Want wat te denken van dit
geschenk? Kon het maaksel werkelijk van Jansen zijn? De deskundige die uitsluit
sel leek te kunnen geven, lag voor de hand. De Utrechtse hoogleraar Harting was
immers een erkend expert op het gebied van de microscopie. In de jaren 1848-
1853 had hij met zijn boek Het Mikroscoop, deszelfs gebruik, geschiedenis en tegen
woordige toestand een alom geprezen standaardwerk geschreven. Bovendien lag
Hartings krachtig pleidooi voor de oprichting van een standbeeld voor de uitvin
ders nog vers in ieders geheugen. Het lag daarom voor de hand hem een oordeel
te vragen, temeer daar de overlevering binnen de familie Snijder erg onzeker was.
In mei 1867 verzocht J.H. de Stoppelaar, secretaris van het Genootschap, Harting
dan ook een onderzoek in te stellen naar de optische samenstelling van deze 'alles
behalve sierlijke buizen, waarvan de kleinste met zorg in een mahonijhouten kist
je wordt bewaard'. Indien Hartings onderzoek iets zou kunnen opleveren 'omtrent