UIT VADERLANDSLIEFDE
51
Noten
1 Met dank aan Peter Louwman voor het gebruik van zijn uitvoerige documentatie en aan
Albert van Helden, Frits Smulders, Leo Nellissen en Tiemen Cocquyt voor hun com
mentaar. De in deze inleiding gebruikte bronnen zijn te vinden in De Waard (1906),
tenzij anders is aangegeven.
2 Johannes of Hans Lipperhev uit Wezel was in 1594 te Middelburg getrouwd met Fanne
(of Tanne) Cools Jansdochter uit Antwerpen, bij wie hij minstens zeven kinderen had.
In 1602 werd hij poorter van Middelburg. Al bij deze gelegenheid werd hij als 'brille-
maker' aangeduid. Op zijn sterfbed, in september 1619, maakte hij samen met zijn
vrouw een testament, waarvan een afschrift bewaard wordt in het Zeeuws Archief in de
handschriftenverzameling van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen (KZGW). Hij werd op 26 september 1619 te Middelburg begraven.
3 Doorman (1940), 59-60 en 117-118, en Doorman (1953), 29-30. Zie ook Rijperman
(1970), 623-624 en 914.
4 De Waard (1906); Drake (1976); Van Helden (1977a).
5 Jacob Metius Adriaansz (t 1628) uit Alkmaar was de broer van Adriaen Metius (1571-
1635), hoogleraar te Franeker, die in zijn boek Fondamentale en Grondelijke
Onderwijsinge der Sterrekonst (1614) schreef over de verre gesighten' die zijn broer Jacob
al 'over eenighe jaren' had gemaakt. (Doorman (1953), 29).
6 Sacharias Jansen was rond 1585 te Den Haag geboren. Zijn ouders waren Hans
Martens en Maeyken Meertens, beide vermoedelijk afkomstig uit Antwerpen. In 1610
trouwde hij te Middelburg met Catharina de Haene uit diezelfde stad. In 1611 werd
hier hun zoon Johannes Sachariassen geboren. In 1614 woonde Sacharias tegenover de
Koorkerk. Twee jaar later wordt hij in de bronnen voor het eerst 'brilmaker' genoemd,
nadat hij zich in 1615 als voogd had gesteld van de twee kinderen van Lowys Lowyssen,
'geseyt Henricxen brilmakers'. In 1618 verhuisde het echtpaar Jansen-De Haene naar
Arnemuiden, nadat Sacharias in Middelburg op valsemunterij was betrapt. Dit gebeur
de in 1619 opnieuw in Arnemuiden. Na enige tijd voortvluchtig te zijn geweest, keer
de Sacharias Jansen in 1621 terug naar Middelburg, waar hij in 1622 'op de pof' her
huis 'Den Swarten Leeuw' in de Schuitvlotstraat kocht. In 1626 was hij over dit huis in
een proces verwikkeld wegens onbetaalde renten op de hypotheek. Op dat moment
woonde hij vermoedelijk in de Segeerstraat, want het bewaard gebleven kohier van de
1000ste penning van 1623 registreert hem daar als belastingplichtige. In 1624 overleed
zijn echtgenote 'Carelijntjen de Haene', waarop Sacharias in augustus 1625 hertrouw
de met Anna Couget uit Antwerpen, weduwe van Willem Jansen (wellicht een familie
lid). Met haar vertrok Sacharias Jansen 'den brillenmaker' naar Amsterdam, waar hij
omstreeks november 1626 een deel van het 'Huis onder 't Zeil' op de Dam huurde. De
hypothecaire schulden op zijn vroegere Middelburgse woonhuis in de Schuitvlotstraat
werden uiteindelijk in maart 1627 voldaan. In mei 1628 verkeerde Jansen opnieuw in
financiële problemen. Hij kon zijn huur niet meer betalen, waarop zijn boedel failliet
werd verklaard. Uit de opbrengst van de executieverkoop ontving de stad Amsterdam
115 gulden aan achterstallige huur. Hij moet vóór 1632 zijn overleden, want in april
1632 verklaarde Jansens zuster Sara bij het huwelijk van diens zoon Johannes dat deze
geen ouders meer had. Zijn plaats als 'brilslyper' op de Dam in Amsterdam bleek in
1633 te zijn overgenomen door een niet bij name bekende Engelsman. Zie: De Waard
(1906); Breen (1909), 183, 188; Wijnman (1933/1934) en De Waard (1945), 308.
7 Deze oudste glasmakerij in de Nederlanden werd geleid door Govert van der Haghen
uit Antwerpen, werkzaam ten minste vanaf 1581 op de 'Cousteensche dyk' te
Middelburg. Zoals De Waard heeft aangetoond, werkte hij veel met Italiaanse arbeiders.
