14
VLAAMSE EN ZEEUWSE KAAPVAART
ten van de campagnes vormen de voornaamste aspecten die worden onderzocht.
Hierbij hebben we vooral oog voor de specifieke kenmerken van respectievelijk het
Vlaamse en het Zeeuwse kaapvaartbedrijf. Tenslotte hopen we hiermee de vraag te
beantwoorden in hoeverre beide protagonisten concurrenten waren binnen de
kaperswereld, of anders geformuleerd: konden Vlaanderen en Zeeland een renda
bele kaapvaart organiseren?
Een dikke mythische sluier hield de kaapvaart lange tijd verborgen voor de weten
schappelijke geschiedschrijving. De laatste veertig jaar is daar gelukkig verandering
in gekomen, en met deze comparatieve studie hopen we hiertoe bij te dragen.
Bronnen
Baanbrekend diepgaand onderzoek over Europese kaapvaart tijdens de zeventien
de en de achttiende eeuw werd in de jaren vijftig van de twintigste eeuw aangevat
door de Britse historicus John Selwyn Bromley.1 Gedurende meer dan dertig jaar
bestudeerde hij voornamelijk de Franse kaapvaart tijdens de Spaanse
Successieoorlog (1702-1713), maar hij had ook oog voor de bredere context.2
Deze traditie werd in Engeland voortgezet door David Starkey en in Nederland in
het bijzonder door J.Th.H. Verhees-van Meer en Johan Francke.3 Opmerkelijk is
dat beide Nederlandse historici hun onderzoek concentreerden op Zeeland, het
Mekka van de kaapvaart in de Republiek tijdens de zeventiende en vroege acht
tiende eeuw. In Vlaanderen bleef het wetenschappelijk analyseren van de lokale
kaapvaart aanvankelijk beperkt tot de studie van Roland Baetens, doch deze syn
these was vooral een uitnodiging om deze materie verder uit te diepen.4 Recent is
dit onderzoek uitgebreid door een aantal scripties aan de Vrije Universiteit Brussel
en de Universiteit Gent.5 In het bijzonder de publicatie van Reinoud Magosse
schetst uitvoerig de organisatie en het verloop van de kaapvaart als onderneming
in Oostende.6 Echter zijn studie blijft beperkt tot de Spaanse Successieoorlog.
Voor een vergelijkend onderzoek naar de Zeeuwse en Vlaamse kaapvaart tijdens de
Negenjarige Oorlog zijn we dus in eerste instantie aangewezen op de onderzoeks
resultaten van Francke, in elk geval voor wat betreft: Zeeland. Aan Vlaamse zijde
moeten we ons voor deze periode voornamelijk richten op het archief van de
Admiraliteit. Dit fonds omvat een uitvoerige reeks bronnen in relatie tot deze fase
in de kaapvaartgeschiedenis, namelijk patentregisters, prijzen- en procesdossiers,
venditieboeken en zelfs scheepsjournalen. Men kan de organisatie en de uitkomst
van een kaperexpeditie op de voet volgen: de patentregisters geven chronologisch
weer wie de reders en de kapitein van elk kaperschip waren. Vaak vermelden deze
registers ook de tonnenmaat en het aantal stukken geschut aan boord. Van het
merendeel van de Zuid-Nederlandse kruistochten tijdens de Negenjarige Oorlog
zijn er journalen bewaard.7 Deze dagboeken geven een goed idee van het geogra
fische werkterrein, zijn vaak uitvoerig over de gevolgde tactiek en beschrijven af en
toe het leven aan boord. Na het einde van elke expeditie noteerden de schrijvers
van de Admiraliteit zorgvuldig de opbrengsten in de prijzenregisters. Bij betwistin
gen werden er procesdossiers geopend. Tenslotte organiseerde de Admiraliteit
openbare veilingen van de buitgoederen. Kortom elk aspect van de kaapvaart is in
deze archieven terug te vinden.s
