VLAAMSE EN ZEEUWSE KAAPVAART 15 De Negenjarige Oorlog Het politieke strijdtoneel. Tijdens de tweede helft van de zeventiende eeuw werd West-Europa andermaal herschapen in een strijdtoneel. Hoewel het jaar 1648 met de ondertekening van een aantal prestigieuze vredesverdragen bekend staat als een rustpunt na de eerste grote pan-Europese conflicten, zou het maar een kleine interlude zijn binnen de tumultueuze zeventiende eeuw.'' Bij nader inzien creëerden deze overeenkomsten immers evenveel problemen als oplossingen. Het viel binnen het verwachtingspa troon dat de Franse koning Lodewijk XIV, feitelijk aan het hoofd van een ontlui kende supermacht sinds 1661 en doordrongen van de heersende centraliserende en absolutistische geest, het ijzer zou smeden wanneer het heet was. De Franse voorzienigheid bij het vredesverdrag van de Pyreneeën kwam al snel van pas bij de dood van de Spaanse koning Filips IV in 1665.10 Onder het mom van de bescher ming van de rechten van zijn echtgenote Marie-Thérèse viel Frankrijk andermaal de Zuidelijke Nederlanden binnen." Met de nieuw veroverde gebiedswinst in de Nederlanden was Lodewijk XIV echter nog lang niet verzadigd: hij initieerde in 1672 de Guerre d Hollande tegenover de Republiek, die tijdens het vorige conflict diplomatieke druk ten voordele van de Zuidelijke Provincies had uitgeoefend. Uit de hoek van Spanje en het Heilige Roomse Rijk kwam onverwachte steun, waardoor anno 1678 een status-quo werd bereikt. Al snel volgde echter een nieuwe omstreden maatregel. In 1685 werd het felbe- vochten Edict van Nantes door de Franse koning ingetrokken. Toen Lodewijk XIV bovendien de Chambres de Reunion instelde met als opdracht te onderzoeken welke districten vroeger afhankelijk waren geweest van de recent ingelijfde Zuid- Nederlandse gebieden, was West-Europa de alarmfase allang voorbij en ging men over tot een verbond. De zogeheten Liga van Augsburg, waarvan de basis werd gelegd in november 1685, omvatte maar liefst Spanje, het Heilige Roomse Rijk (vertegenwoordigd door diverse Duitse staatjes), Zweden en de Republiek. Een nieuwe, pan-Europese strijd bleef niet lang uit voor de nieuwbakken liga: in 1688 begon immers het sleutelconflict van deze studie, namelijk de Negenjarige Oorlog.12 Hoewel deze oorlog met de Vrede van Rijswijk in 1697 geen beslissende winnaar opleverde, was de strijd wel een onontbeerlijke voorbode voor de achttiende-eeuw- se Spaanse Successieoorlog. Aanleiding was in feite een cumulatie van gebeurte nissen die de Liga tot actie aanzetten. Toen de verkiezing van zijn gunsteling tot keurvorst van Keulen betwist werd, trok Lodewijk XIV in juli 1688 de Palts binnen. Zijn legers richtten er verwoestingen aan met als doel een inval in Noordoost-Frankrijk onmogelijk te maken, waarna hij zich tot de Zuidelijke Nederlanden wendde. Dit gaf Willem III de gelegenheid om tijdens diezelfde peri ode zonder veel ruchtbaarheid naar Engeland te trekken en daar de omstreden katholieke Fransgezinde koning Jacobus II, vader van zijn protestantse echtgenote Mary, vervallen van de troon te laten verklaren. Deze Glorious Revolution (1688- 1689) resulteerde in de kroning van Willem III en Mary Stuart. Strategisch was hierbij uitermate van belang dat nu ook Engeland kon ingeschakeld worden in het anti-Franse front. Samen met de Liga werd in 1689 dan ook het Groot Verbond van Wenen gesloten, met als specifiek doel Frankrijk terug te brengen tot zijn grenzen van 1678 of zelfs 1659.

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 2008 | | pagina 17