WIBAUT EN ZEELAND
43
onder de gegoede burgerij. Mathilde was vanaf 1896 voorzitter. Vanaf het begin
liet de afdeling Middelburg binnen de landelijke vereniging een eigen geluid horen,
omdat zij zich nadrukkelijk richtte op arbeidersvrouwen. Als gevolg van dit verschil
van inzicht polariseerden de verhoudingen tussen de landelijke vereniging, die vond
dat de vrouwenbeweging zich niet zo sterk moest afficheren met arbeidersvrouwen,
en het bestuur van de Middelburgse afdeling. Toen het hoofdbestuur de afdelin
gen in 1899 verbood om zich aan te sluiten bij de SDAP, zegde Mathilde Wibaut
samen met twee andere bestuursleden en acht gewone leden het lidmaatschap van
de vrouwenkiesrechtvereniging op. De Middelburgse dissidenten richtten meteen
een sociaal leesgezelschap op, waarvan Mathilde Wibaut de kern vormde. Het luk
te haar vervolgens om een brug te slaan naar de socialistische arbeidersvrouwen,
waarna in 1903 de socialistische vrouwenvereniging Samen Sterk werd opgericht.
In Samen Sterk weerspiegelde zich de opvatting die tot de breuk met de Vereniging
voor Vrouwenkiesrecht had geleid. De oprichters van Samen Sterk vonden dat de
strijd voor vrouwenrechten niet los kon worden gezien van de socialistische strijd.
De strijd ging volgens hen niet tussen mannen en vrouwen, maar tussen vooruit-
strevenden en behoudenden. In het jaar dat Mathilde Wibaut nog actief was voor
Samen Sterk (voordat zij naar Amsterdam vertrok), pleitte zij onder meer voor
geboortebeperking, voor onderwijs voor arbeiderskinderen en arbeidersvrouwen,
voor vakonderwijs voor meisjes en voor verbetering van de arbeidsomstandigheden
van dienstboden. Dat laatste leidde tot een storm van protest onder de Middel
burgse burgerij, die zijn ongenoegen onder meer uitte in anonieme brieven aan het
adres van de Wibauts. De ervaring die Mathilde Wibaut met de oprichting van de
socialistische vrouwenvereniging in Middelburg had opgedaan, leidde ertoe dat zij
in Amsterdam een eigen vrouwenvereniging van de SDAP oprichtte, kort nadat zij
zich met haar gezin in de hoofdstad had gevestigd. Het Middelburgse Samen Sterk
kan worden gezien als het begin van de sociaaldemocratische vrouwenorganisatie
en de Wibauts kunnen worden gezien als de voortrekkers ervan.13
Mathilde Wibaut was geen radicale feministe. Zij verwierp de strijd tussen man
nen en vrouwen en zag de kracht voor verandering juist in samenwerking tussen
de beide seksen vanuit een socialistisch standpunt. In gelijke rechten voor man
en vrouw lag voor zowel Mathilde als Floor Wibaut de grondslag voor werkelijke
beschaving. Vanuit deze overtuiging gaven zij ook hun persoonlijk leven vorm. Als
jonge verliefden sloten zij een proeffiuwelijk of Vrije verloving' om elkaar beter
te leren kennen. Tijdens vele wandelingen verkenden zij al pratend de mogelijk
heden voor een echtelijke verbintenis. Vooral Mathilde aarzelde, omdat zij door
het aangaan van een huwelijk haar toekomst in het onderwijs zou moeten opge
ven. Voor een proeffiuwelijk zouden de Wibauts ook pleiten in het boek Wordend
Huwelijk, dat zij samen schreven en dat in 1932 werd gepubliceerd. Dit boek was
destijds omstreden vanwege de ruime seksuele moraal die erin gepropageerd werd.
De Wibauts waren pioniers op dit terrein. Zij bepleitten een versoepeling van de
normen in het seksueel verkeer en hielden een pleidooi voor geboortebeperking en
gezinsplanning. Deze methoden pasten zij ook zelf toe. Hun openheid daarover was
in het licht van die tijd opmerkelijk. Ongetwijfeld hadden zij daarmee de bedoeling
anderen tot voorbeeld te zijn. Geboorteregeling was nodig voor de gezondheid van
Mathilde, mede met het oog op de opvoeding van de vier kinderen, en omdat zij
tijd wilde overhouden om zich aan sociaal werk te kunnen wijden. Ook pleitten de
