ZEEUWSE FINANCIËN
47
zonder meer van uitgegaan, dat het Zeeuwse Statencollege van vóór 1572 in het
opstandige Zeeland zou voortbestaan, want de ordonnantie bepaalt in een slordig
geredigeerde tekst, dat in de Staten de bisschop en de heer van Veere Philips II)
vervangen worden door Vlissingen en Veere, die vóór 1572 geen lid van de Zeeuwse
Staten waren. Achteraf bezien is in 1574 de samenstelling van de Staten van Zee
land totaal veranderd. Het eerste lid, de bisschop als abt van Middelburg, verdween
voorgoed. Ook het tweede lid, de stand van de edelen, verdween in feite. Weliswaar
was van 1577 af een Eerste Edele lid van de Staten en heeft men hem aanvanke
lijk gezien als vertegenwoordiger van een niet nader bepaalde groep edelen10, maar
spoedig was het Eerste Edeleschap niet de vertegenwoordiging van de adel, maar
feitelijk een aan de stadhouders toegekend attribuut. Over de werkzaamheden van
de Staten bepaalt de ordonnantie, dat de Regeringsraad in belangrijke zaken als
belastingheffing goedkeuring van de Staten nodig heeft. Verdere bepalingen over
de Staten ontbreken.
Volgens de ordonnantie was de Regeringsraad de Zeeuwse regering en vervulden
de Staten dezelfde rol als vóór 1572: een niet tot het regeringsapparaat behorend
college met invloed op de regering. De werkelijkheid was van het begin af anders.
Zeeland werd in feite geregeerd door Regeringsraad en Staten samen. Gezamen
lijke vergaderingen van Raad en Staten waren een normaal verschijnsel.11 In 1575
verdwenen door het beleg van Zierikzee de gouverneur en de gedeputeerde van die
stad uit de Regeringsraad en nam Zierikzee niet langer deel aan het werk van de
Staten.
De sterke positie van de Staten bleek in oktober 1575. Toen brachten de Staten,
bestaande uit de afgevaardigden van de drie Walcherse steden, de Regeringsraad tot
stilstand, omdat de steden bezwaren tegen de onafzetbare gedeputeerden van de
steden hadden.12 Korte tijd regeerden de Staten.13 Er kwam vervolgens in feite een
Regeringsraad zonder Oranjes gouverneurs.14 Aan die Raad werden in mei 1576 op
grond van de Hollands-Zeeuwse Unie van 1576 afgevaardigden van de Staten van
Zuid-Holland toegevoegd.15
In 1576 werd de informele Regeringsraad van 1575 vervangen door een formeel
opgerichte Landraad.16 De naam is belangrijk: het was een raad van het Land Zee
land. De Landraad bestond uit één afgevaardigde van elk van de steden Middelburg,
Vlissingen en Veere, verder uit de in 1573 door Oranje aangestelde tresorier van oor
log voor Zeeland en twee afgevaardigden van de Staten van Zuid-Holland. De enige
overgebleven gouverneur van Oranje was geen lid van de Landraad, maar vormde
samen met de Landraad het College van Gouverneur en Landraad dat naar buiten
als de Zeeuwse regering optrad, maar in feite met de Staten regeerde. Voor vloot
zaken vaardigde Oranje in 1576 een afzonderlijke ordonnantie uit.17 Deze materie,
die een eigen bestaan leidde, blijft in dit artikel verder buiten beschouwing.
Herstel van Zeeuwse eenheid door Pacificatie van Gent
De Pacificatie van Gent van november 1576 beëindigde de Opstand. Holland en
Zeeland verenigden zich met de andere Nederlandse gewesten, maar behielden de
vrijheid van handelen die zij zich door de Opstand hadden verworven. Spoedig
bleek dat de Pacificatie slechts een korte onderbreking van de strijd met Philips'
militaire macht had gebracht. Als uitvloeisel van de Pacificatie werden in het voor
jaar van 1577 Goes met Zuid-Beveland en Tholen, stad en eiland, met de vroeger
