Literatuur
FRANSE VLUCHTELINGEN
69
Bovendien is tussen de kerkenraad van de Nederduitse en de Waalse kerk in de
achttiende eeuw toenemend gezeur. Sara du Flo - een dochter van de school
meester van Groede - is in 1776 lid van de Nederduitse kerk van Aardenburg, waar
ze op 27 maart attestatie vraagt naar de Waalse gemeente, duidelijk met de bedoe
ling om daar met de latere 'zich noemende maire', de voorzanger Pieter Hochart,
in het huwelijk te treden.
Wat de Franse school in Aardenburg betreft, merkt Philippus van den Broecke in
zijn gedenkschriften op dat hij nooit heeft gemerkt dat er op de Franse school
Frans werd gegeven. Hij kan zich niet herinneren ooit 'eenig onderricht in die taal
te hebben genoten Het onderwijs bij schoolmeester Maquin was slecht. Na
enige jaren ging Philippus met zijn broer Adriaan naar de school van monsieur
Vermeulen in Sluis, kennelijk om behalve Nederlands ook Frans te leren. Zijn twee
oudste zusters zijn in Gent op kostschool gegaan, uiteraard een Franse kostschool.
Ook de vader van Philippus, de eerder genoemde Abraham van den Broecke, die
uitstekend Frans sprak, leerde dat op een (protestantse) kostschool, in dit geval in
Doornik. Zo zien we dus dat voor de Franstaligen het onderricht in het Frans op
lokale scholen al vroeg in de achttiende eeuw nauwelijks nog een rol speelt. De
reeds eerder genoemde schoolmeester Du Flo schreef zijn autobiografie in de eerste
helft van de achttiende eeuw in uitstekend Nederlands.
Zo is er meer dat wijst op een structurele tweetaligheid van een substantiële groep
hugenoten die naar Staats-Vlaanderen kwam. Aan de ene kant konden velen van
de eerste generatie de formele taal van hun land van herkomst, het Frans,
gebruiken. Aan de andere kant hebben zij zich kunnen uitdrukken in het
Nederlandse dialect van Noord-Frankrijk, een taalvariant die zozeer verwant is aan
de taal van Cadzand en omgeving.
Bakker, M. e.a., Hugenoten in Groningen. Franse vluchtelingen tussen 1680 en 1720. Groningen,
1985.
Bauwens, A.R. I.H.J. Poissonnier, Met een kus van liefde. Brieven van Isaac Benteijn, land
bouwer op Scherpbier aan zijn zuster Willemina 1778-1794. Bijdragen tot de geschiedenis
van West-Zeeuws-Vlaanderen, 36. Aardenburg, 2009.
Boeree, Th.A., Les officiers fransais en service hollandais après la revocation de l'Edit de
Nantes pendant la période 1686-1689. In: Bulletin des Eglises Wallonnes, IVe serie, 1 (1928),
7-65.
Bots, H., G.H.M. Posthumus Meyjes F. Wieringa, Vlucht naar de vrijheid. De Hugenoten en
de Nederlanden. Amsterdam-Dieren, 1985.
Bots, J.A.H. G.H.M. Posthumus Meyjes, La Révocation de l'Édit de Nantes et Lesprovinces-
unies 1685 - The Revocation of the Edict of Nantes and the Dutch Republic. Actes du
Colloque international du tricentenaire 1-3 avril 1985. Amsterdam, 1986.
Berkvens-Stevelinck, Christiane, De Hugenoten. In: Paul Blom e.a., La France aux Pays-Bas.
Invloeden in het verleden. Vianen, 1985, 13-51.
Caland, Fred., De Hervormde Gemeente van Sas van Gent. 's-Gravenhage, 1904.
Draye, H., De studie van de Vlaamsch-Waalsche Taalgrenslijn in België. Leuven-Brussel, 1942.
