82
GOUDEN STUKKEN
moederschapsideologie vonden vrouwen hun natuurlijke bestemming in een
volledige toewijding aan hun kinderen. Het kweken van een emotionele band
tussen moeder en kind vormde daarvan de kern en het geven van borstvoeding was
er onverbrekelijk mee verbonden.27 Propaganda voor borstvoeding was geen nieuw
verschijnsel. Ook Erasmus en Jacob Cats hadden het belang ervan reeds beklem
toond.28 In de moederschaps- en huiselijkheidsideologie uit de verlichting kreeg
borstvoeding opnieuw betekenis toegekend. Het gezondheidsmotief speelde daarin
een belangrijke rol. Moedermelk was belangrijk in de bestrijding van de zuige
lingensterfte, omdat het een belangrijke voedingswaarde had, de weerstand van het
kind verhoogde en boven koemelk het voordeel had niet verontreinigd te zijn.2'
Naast dit gezondheidsaspect waren sociaal-culturele omstandigheden belangrijk.
Het 'natuurlijk' moederschap werd voor de Nederlandse burgerij een ideaal dat zij
kon stellen tegenover de als decadent ervaren gebruiken van de aristocratie, waar
bij de vrouwen ogenschijnlijk hun pleziertjes lieten prevaleren boven de zorg voor
hun kinderen. Borstvoeding was het burgerlijk alternatief voor de gewoonte van de
aristocratische elite om de verzorging van een zuigeling aan een min over te laten.
Door haar kind zelf te voeden, kon een moeder haar natuurlijke plicht in de op
voeding van haar kind bij uitstek waarmaken.30
Het verlichte moederschaps- en huiselijkheidsideaal kreeg een politieke vertaling in
de beginjaren van het Bataafse bewind. Vooral in modern-democratische kringen
werd benadrukt dat de vorming van een nieuwe Nederlandse staat alleen kon
slagen als deze gepaard ging met natievorming: het aankweken van een collectief
gedeeld natiebesef. Een zedelijke revolutie door middel van volksverlichting was
daarvoor cruciaal. Belangrijke onderdelen uit het modern-democratische program
ma kwamen terecht in de Staatsregeling van 1798, Nederlands eerste grondwet.
Aan thema's als (nationale) opvoeding en huiselijkheid besteedden de modern
democraten veel aandacht. In dat licht ontwikkelden zij ook plannen voor het
toekennen van 'burgerkronen' aan de braafste vader, de beste zoon, de huishoude-
lijkste moeder en de kundigste arbeidsman.31
De gelijkenis met het initiatief van Lodewijk Napoleon, zo'n tien jaar later, is
frappant. Lodewijk deelde met de modern-democraten de opvattingen over natie
vorming.32 Hij streefde eveneens een politieke en culturele eenwording van
Nederland na, die een einde moest maken aan de oude tegenstellingen in de
Republiek. Bevordering van de nationale deugden, herkenbaar in bijvoorbeeld zijn
initiatieven om kunst te stimuleren en een nationaal museum op te richten, was
daarvoor in zijn ogen een geëigend instrument.33 Het decreet ter stimulering van
borstvoeding laat zien dat Lodewijk ook de opvoedings- en huiselijkheidsidealen
uit de beginjaren van de Bataafse Republiek deelde.
Nieuw was wel dat Lodewijk doelbewust het platteland wilde betrekken bij de
culturele eenwording van zijn koninkrijk. Dit kwam onder meer tot uitdrukking
in initiatieven op het gebied van de gezondheidszorg. Overigens was het leeuwen
deel van de maatregelen die Lodewijk naar aanleiding van zijn reis nam, bedoeld
om de stedelijke economieën te herstellen. Ook veel aangekondigde waterstaats
werken stonden in dat teken. Maatregelen die betrekking hadden op het Zeeuwse
platteland betroffen onder meer het herstel van dorpskerken en de overname van
de Nehalennia-altaren die tot die tijd in Domburg waren bewaard.34
