WEGGAAN OF BLIJVEN
149
103 Kooijmans, Koopman, 70; Kooijmans, Vriendschap, 327; Francke, Commissievaart, 364
e.v.
104 Document van het Prize Office Portsmouth, HCA 32/7-2: 13-04-1672 (eigen opname,
TNT, juni 2010).
105 HCA 30/223 met onder meer elf brieven van en over opvarenden van de Aerdenburgh,
afkomstig van het gekaapte schip het Witte Zeepaard van Pieter Heerensen.
106 Jean le Grand aan Pieter Buteux.
107 Pieter Jasper Heerensen aan Johan en Pieter Boudaen Courten; Simon van Cleeff aan
Egbertus van Cleeff. Er gold een verbod om slaven 's nachts bij het fort weg te halen op
straffe van 1.000 pond suiker 50 gulden; Schiltkamp, Plakaatboek, Plakaat nr. 50;
01-07-1672).
108 Jean le Grand aan Samuel van Westhuijsen.
109 Jean le Grand aan Pieter Sandra.
110 Jean le Grand aan Pieter Buteux.
111 Pieter Versterre aan de Staten van Zeeland, ZA, Archief Staten van Zeeland, inv.nr.
2035.1, d.d. 29-12-1672.
112 Het beschreven ziektebeeld doet ook denken aan de besmettelijke huidziekte framboesia
die in Suriname in de zeventiende eeuw 'jaws', 'jas' of'indiaanse pokken' werd genoemd
(De Haseth, Beliac, 85).
113 gegraseert van grasseren: woeden, heersen, zich overal verspreiden (WNT)Simon van
Cleeff aan Willem van Cleeff.
114 Belle jack, werd ook wel beljak of belliac genoemd (Lichtveld, Suriname, 207 noot 7)
In Merriam-Webster 'bellyache'. De oorzaak zou een vorm van loodvergiftiging geweest
kunnen zijn, ontstaan door het drinken van regenwater dat door loden goten liep uit
tinnen bekers waarin ook lood werd verwerkt (De Haseth, Beliac, 85).
115 Gert Oostindie veronderstelt overwerktheid (Oostindie, Roosenburg, 140). De verlam
mingen kunnen ook het gevolg geweest zijn van reumatische aandoeningen (Van Stipri-
aan, Surinaams contrast, 363). Piet Emmer stelt dat Europese emigranten roulette met
hun gezondheid speelden, als ze naar de West vertrokken (Emmer, Europese expansie,
40).
116 Johan Simon keerde in 1675 na acht jaar dienst op eigen verzoek terug naar Zeeland
(aankomst in Suriname: ZA, Rekenkamer C, inv.nr. 1270, 15-08-1667, vertrek: ZA,
Archief Staten van Zeeland, inv.nr. 2035.1, d.d. 25-03-1675).
117 ZA, Rekenkamer C, inv.nr. 1440, fol. 2, 17-05-1675. De datum van uitbetaling roept
vragen op die niet te beantwoorden zijn. De papieren zijn mogelijk met zéér grote ver
traging ingeleverd bij de Staten van Zeeland. Uit vele stukken van de Rekenkamer blijkt
echter ook dat er sprake was van een achterstand in de betalingen, mogelijk door gebrek
aan voldoende liquide middelen op het moment van indienen van de rekening.
118 Willeboordse, Opium.
119 Zie ook noot 31. Over de vermelde lasten van de Aerdenburgh: VOC-database: 241 last;
Collection Johannes Hudde 20: 250 last; Plantagelijst: HCA 30/227-2: Lista dos navios
1671200 last. Over scheepslasten in het algemeen: Parthesius, Dutch ships, 17, 18. Over
aanschaf Aardenburg. www.vocsite.nl/schepen/lijst.html: 'koop 1672'; Lijst van alle zoo
danige Schepen in soorten vermist of afgelegt (NA): 'gebouwd'; Collection Johannes
Hudde 20: 'gekost'.
120 Pieter Versterre aan de Staten van Zeeland, ZA, Archief Staten van Zeeland, inv.nr.
2035.2, d.d. 04-07-1672; Garnizoensregister, ZA, Archief Staten van Zeeland inv.nr.
2035.1, d.d. 25-03-1675.
121 Pieter Versterre aan de Staten van Zeeland, ZA, Archief Staten van Zeeland, inv.nr.
2035.1, d.d. 25-03-1675.
122 Mogelijk is dit getal hoger, maar helaas zijn er slechts vijf van de twaalf soldaten op de
Aerdenburgh bij naam bekend. Garnizoensregister, ZA, Archief Staten van Zeeland, inv.
nr. 2035.1, d.d. 25-03-1675.
