VERBAEL 13 trouw gebleven aan koning Filips II.31 In deze steden zijn Spaanse garnizoenen gele gerd en hun havens zijn uitvalsbasis en toevluchtsoord voor Spaanse oorlogs- en handelsschepen. Terwijl in Holland de Opstand zich in 1573 tot een landoorlog ontwikkelt, waarbij de Spanjaarden zich meester maken van onder andere Naarden en Haarlem (Amsterdam is nog steeds Spaansgezind), waardoor West-Friesland en Alkmaar gescheiden worden van het zuiden rond Leiden, Delft, Brielle, Dordrecht en Gouda, wordt de strijd in Zeeland vooral te water gevoerd. Voor beide oorlogvoerende partijen is de heerschappij over de wateren van de Zeeuwse delta essentieel. Men kan de toevoer van troepen en militaire benodigd heden naar de eigen garnizoenen veiligstellen, de handelsvaart beschermen en tegelijk belasten met heffingen (die de oorlogvoering mede financieren) en vanuit zee verrassingsinvallen te land doen. Cruciaal hierbij is het gezag over de rede van Walcheren, die zowel de toegang is tot de havens van Antwerpen en Gent als de doorvoerhaven naar Holland en tevens de haven voor de eigen Zeeuwse overzeese handel. Die rede, het 'Vlacke' waar de schepen voor anker konden gaan, loopt van Vlissingen in het zuiden langs Souburg, Ritthem en Welzinge naar Arnemuiden en Middelburg in het noorden. Halverwege, op de zuidoostpunt van Walcheren, bevindt zich bij Rammekens het fort Zeeburg, in 1547 gebouwd om de monding van de Westerschelde te beheersen. Het ligt dan ook voor de hand dat de Zeeuwse gouverneurs en Walcherse steden al spoedig ertoe overgaan Middelburg met mili tair geweld te dwingen de kant van de prins te kiezen, zodat heel Walcheren onder zijn gezag komt en de mondingen van Ooster- en Westerschelde veilig zijn voor zijn aanhangers. Het beleg van Middelburg zal ruim anderhalf jaar duren. In april 1573 valt het kasteel van Souburg en in juni fort Rammekens/" Voor de laatste fase van het beleg komt de prins over om, zoals hij het zelf formuleert, naer onsen uuytersten ver mogen 't gemeene welvaert te voirderen'.33 Via Zierikzee en na een vlootschouw bij Bergen op Zoom vestigt hij zich eerst te Veere en daarna te Vlissingen.3"* Het beleg wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met de gouverneurs en de stedenVlis- singen, Veere en Zierikzee. Spaanse vloten uit Bergen op Zoom en Antwerpen, die Middelburg te hulp willen komen, worden vernietigd. Begin 1574, als duidelijk wordt dat de overgave van Middelburg een kwestie van tijd is - Arnemuiden is al veroverd roept Oranje gouverneur en magistraat van Zierikzee op om op 6 januari te Vlissingen deel te nemen aan een overleg over de bescherming van Zee land te water en te land.35 Uit het vervolg blijkt wat zijn bedoeling is*, een maand later krijgt Zierikzee het verzoek enige bekwame personen aan te wijzen die deel zullen gaan uitmaken van een Raad van Zeeland. Deze personen zullen naer onsen vertrecke ende in onsen affwesen de saeken metten anderen gedeputeerden van den steden ter handen neemen'. Daarvoor zullen zij een instructie krijgen.36 Na de overgave van Middelburg op 18 februari3 wordt een en ander geëffectueerd. Op 2 maart vaardigt de prins de instructie voor de nieuwe Raad van Zeeland uit. Deze zal bestaan uit de gouverneurs van Zierikzee, Veere en Vlissingen, drie met name genoemde bestuurders uit deze steden en een nog nader aan te wijzen lid uit Holland. De Raad moet eenmaal in de drie weken vergaderen, bij toerbeurt in een van de drie steden. De gouverneur van de vergaderstad fungeert als president." Tot het werkterrein van de Raad behoren bestuurlijke, militaire en financiële zaken. Middelburg blijft dus in eerste instantie buiten deze Raad, maar zal later wel een

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 2012 | | pagina 15