24
VERBAEL
II. Alle de hooffden gelyckse nu gemaect worden zijn goet om schepen aen te leggen voor
vrienden ende vianden
Welcke hoofden zoo men die gewoonlick is te maeken, zeer ombehoirlicke ende
omproufytelicken gemaect zijn geweest, want daerdeure zoo 't landt van Walcheren
als Zuytbeverlant nyet alleenlicken in groote onnuttelicke costen gebrocht worden,
maer zeer gheonsterct103 zijn jegens de invasiën ende aenlegginge van den schepen
van den vianden, die daer zeer bequamelicken aen moghen arriveren ende aenleg-
gen met huere schepen, zoowel op een leech als oick hooch waetere, zoo't blijct by
der caerten getekent met A.104
III. Die dycgraven zoucken veel dachgelden ende de ryswerckers veel vimmen rys te
verwerckene
Is oick te considereren dat dezelve uuytstekende hoofden, zoo men die nu leyt, zeer
costelick ende schadelicke zijn de lande. Want alle dycgraven zoucken daerinne
haer singulier105 prouffyt metten ryswerckers, te wetene de dycgraven om het werck
langhe in treyn106 te houden, veel dachgelden te maekene, ende de ryswerckers
zoucken veel rys te verwerckenen, die metter vimmen geloont worden, 'twelck al
tendeert tot zeer groote ende excessive coste van den landen, ende waerdeur de
landen meer ombewaert107 zijn dan gepreserveert ende beschermt.
IIII. De neeren naerderen bij den lande neerende
Zoowel als angaende de schueringe ende afflopinge van den voorlanden ende ver-
diepinge van der zeegronden, die deur het leggen van den gewoonlicke rechte hooge
uuytstekende hoofden de landen ende dyckaigiën meer ende naerder by commen.
[f. 2v\ Ve. Naemen van winden ende landen up de winden liggende
Is oick voirts in dit stuck te considereren, dat men op allen winden de landen
eenen naeme geeft, te weten compt den wint uuyt den noortwesten zoo moet 't
landt liggende aen 't zuytoosten een leeger108 lant wesen ende het noortwesten een
opperlant. Wederom uuyten westen is het oisten een leger lant; uuyt het zuytwesten
wordt het noortoosten voor een leeger lant gehouden. Ende zoo per consequent op
d'een wint voor ende d'andere naer.
VP. De winden zijn meesters van den stroomen
Ende want de principaele materie daeranne hangt ende dependeert, te wetene dat
genoech de winden de meesters van den stroomen zijn, welcke winden de stroomen
in haer gewalt ende subjectie hebben, dat dezelve stroomen heure crachten thoonen
naer der winden ordonnantie ende bestieren.
VIIe. Naemen van de stroomen
De dycgraven letten somtijts luttel up de namen van den stroomen
Ende daeromme moeten wy oick weeten dat de stroomen hebben diversche naemen,
te weten de achtervloet109, daerjegens de voorebbe110, halve vloet ende halffebbe, de
voorvloet111 ende contrarie de achterebbe112. Van welcke distinctiën van vloeden
ende ebben veele dycgraven zonderlinx daerop nyet en letten, maer alleenlicken
de naemen van den stroomen, zonder daerinne met natuerlick verstant te wercke
te ghaene ende te kennen de gelegentheijt van den voorn, stroomen, alleenlicken