46
VERBAEL
[f. I6v bianco
[f. 17r afbeelding G]
\f. 17v bianco
f<5r] Hoe men een noesch hooft behoirt te maken
Omdat men nijet claerlick en can zien deurdyen de figueren ende caerten ende prin-
cipaelicken de uuytstekende hoofden zoo cleyne zijn, hoe men een hooft noesch
affcommende ende daerop onse materie geheelicken dependeert, zoo heb ick wel
willen hiervooren twee figueren van noesche uuytstekende hoofden depingeren220
omme daerbij claerlicken te moghen zien hoe men dezelve noesch van lande aff-
bringen zoude, ende oick bepoten ende verstercken metten houte pijlen met yseren
helmen, scherp besorcht jegens het arriveren ende aenclampen van den schepen die
aen 't lant zouden willen aenvallen.
De hoofden noesch affcommende op den triangle geleet
Eerst het hooft getekent met D zoude noesch commen uuijt den triangule, te weten
genomen uuijt den cruijce221 lanx den dijcke drije roeden ende ten waeter waert
inne uuijt denzelven cruijce drije gelijcke roeden, zoo zoude men de poincten op
malcanderen drijeboomen222 ende daerdeure de noesicheijt commen zal, gelijck U
dezelve figuere betoghet, dewelcke hoofden op de ebben daerse zoo vehement nijet
en zijn als de vloet wel diennen zoude.
Op stercke stroomen behoeven de hoofden meer noesicheijt
Maer op stercke stroomen van vloeden ende omme de plaeten aff te jaegen ende
te doen schueren, zouden de noesche hoofden bequamer geleijt mogen worden op
den voet van te water waert inne de drije roeden uuijt den cruijce ende nemende
lancx den dijcke uuijt den winckelhaeck vier roeden. Ende zoo, drijeboomende de
poincten op malcanderen als voors. is, zoo zoude de noesicheijt zeer verre de stroo
men tzeewaert innejaegen, dewelcke op de plaeten vallen zouden, die mineren ende
aff doen schueren. Ende zulcke hoofden zouden oick prouffitelick zijn om 't lant
aen te doen wassen, 'twelcke zeer nootelick is tot de spijse van den dijcke.
Al loop het water t'eijnden het hooft over 't rijsde hollicheijt van den water wordt
daerop gebroken
Ende al is 't zoo dat t'eijnde de hoofden zoo van ebbe als van vloede over 't rijs
loopen, zoo en connen nochtans dezelve stroomen oft hollicheijt van wateren den
dijcken nijet hinderlick zijn, want huere principaele machten ende hollicheijt van
wateren deur de hoofden gebroken worden. Oick zoo beletten 't de reste van den
hoochte van den voors. hoofden, die daerinne meer prouffyts doen zullen dan de
rechte corte; het twe[e]de hoot, getekent met E.
Wat last dat de rechte hoofden lijden buijten de noesche hoofden
De rechte hoofden uuijt den leege water opgehaelt uuijt den grond van vier, vyff
oft zes vademen, ende daerop gehoocht boven denzelven leege watere anderhalve
vademe, makende tsamen bij de XLV voeten hoochte, moeten grooten last dragen
van den stroom die daer voorbij wil ende jegens opsteijgert, zoodat dezelve hoofden
zoo geladen zijnde met de stercke stromen ende waeteren moeten neeren maeken,
ommetuymelen oft uuijtschueren, daer den vehemente windt slaende \f. 18v\ jegens
