50
VERBAEL
16 Nationaal Archief, bestand 1.08.01, Nassause Domeinraad tot 1580, inv. nrs 450 en
451.
17 Omdat de Allerheiligenvloed van 1570 in de tekst wordt vermeld, zal Vierlingh na 1
november 1570 met schrijven zijn begonnen Tractaet289, 290).
18 Folio 15 recto. In de voorgaande zin staat bovendien nog het onderwerp dyckagie
genoemd.
19 TractaetInleiding, IX-X.
20 TractaetInleiding, x. De betreffende passage staat in het Tractaet op p. 396.
21 Tractaet54 verhaelt sal worden95 sullen wijlieden breeder daeraff schrijven Daar
entegen p. 290: 'daer aff geschreven staet ende int lange getracteert wort'.
22 De Hullu oppert als mogelijkheid dat de dood van Vierlingh de voltooiing heeft ver
hinderd. Volgens een gegeven in Taxandria 9 (1902), 70 zou hij omstreeks 1579 zijn
gestorven TractaetInleiding, x). In elk geval is er van na 13 februari 1577 geen teken
van leven meer bekend. Vierlinghs dood zal ook hebben verhinderd, dat zijn voornemen
om op hoge leeftijd nog een traktaat over de landmeterskunst te schrijven (als 'mij God
spaert'), niet tot uitvoering is gebracht Tractaet275).
23 Het itinerarium van Oranje is gereconstrueerd door Van Alfen, Dagregister. Deze publi
catie kan aanzienlijk worden aangevuld aan de hand van de plaats van verzending van
Oranjes brieven, te vinden op de website www.historici.nl/Onderzoek/Projecten/WVO/
brieven.
24 Nationaal Archief, bestand 3.01.26, nr. 663: Verhandeling over het aanwinnen van
land uit de diepte, het bedijken van schorren met de bestekken daarvan, mitsgaders
het onderhoud en bewaringe van dijkagiën tegen stormen en grondbraken, waarbij de
manier van het leggen van allerlei zeer klaar wordt aangewezen, door Andries Vierling
rentmeester van Steenbergen omstreeks 1530. 1 deel.
25 TractaetInleiding, xxn.
26 De originele tekeningen zijn bewaard: Zeeuws Archief, bestand 612, nr. 2.10.5.
27 De volgende alinea's zijn in hoofdzaak gebaseerd op Dirksen, De Opstand en de weg
naar Zeeuwse gewestelijke financiën; Enthoven, Zeeland en de opkomst van de Republiek-,
Enthoven, Een duivels dilemma; Groenveld en Meijer, Politieke verhoudingen; Rooze-
Stouthamer, De opmaat tot de Opstand, aangevuld met enige bronnen zoals de correspon
dentie van Willem van Oranje (zie noot 23). Verwezen wordt naar de nummers van de
internetpublicatie, alwaar de vindplaats en edities zijn te vinden.
28 Zo was De Rollé, gouverneur van Veere, al in 1563 baljuw van die stad, en de eind 1572
tot gouverneur van Vlissingen aangestelde Smidt zelfs al sinds 1558 daar baljuw.
29 Gouverneur en luitenant van Zeeland werd Willem van Bronckhorst-Batenburg (nr.
2554, aanstelling te Alkmaar op 28 okt. 1572). Als gouverneurs van Walcheren worden
vermeld Alexander de Zoete de Laecke, heer van Haultain, en Louis de Boisot (geen
aanstelling bekend). Gouverneurs van Vlissingen waren achtereenvolgens de heer van
Haultain, Jacob Smidt heer van Baarland (nr. 2568, commissie d.d. 10 dec. 1572. Hij
was al baljuw van Vlissingen en krijgt een voorwaardelijke aanstelling. Vandaar dat de
prins enkele keren zijn tevredenheid over Smidt uit (nrs. 2947, 2961)) en Charles de
Boisot (nr. 2559 d.d. 17 juni 1573; vgl. ook de nrs. 3008 en 3374). Gouverneurs van
Veere waren Hieronymus de Rollé, baljuw van die stad en heer van half Souburg (nr.
12058 d.d. 15 juli 1572. Zijn commissie werd uitgevaardigd te Aldekerk ten oosten
van Roermond, toen Oranje op weg was om de zuidelijke Nederlanden tot opstand te
bewegen), Johan Junius (geen aanstelling bekend, eerste datum 12 juni 1573) en Charles
de Boisot (nr. 1970 d.d. 22 juli 1575. Vgl. het verzoek van Veere, nr. 4760). Eerste gou
verneurs van Zierikzee waren achtereenvolgens voornoemde De Rollé, uit Veere overge
komen voor de overgang van de stad (nr. 4785 d.d. 20 aug. 1572) en mr. Lieven Janss.
Keersemaker (nr. 2557 d.d. 30 nov. 1572, een tijdelijke aanstelling nadat Zierikzee al op
29 augustus om een nieuwe gouverneur had gevraagd omdat De Rollé naar Veere was
teruggegaan: nr. 11158). Keersemaker werd ontslagen, vanaf juli 1573 wordt Arend van