52
VERBAEL
52 Titel, f. lv en f. 3r. Op 2v aan het eind is sprake van 'boecken ende caerten'.
53 F. 2 en 3.
54 F. 12 aan het begin.
55 De rol van de dijkgraven en andere lokale bestuurders ligt ook bij moderne historici
onder vuur, zie over het verloren gaan van het Land van Reimerswaal Dekker, Tussen
twee vloeden.
56 De Bruin, De kust, 13.
57 De Waard, De rand.
58 Afgebeeld in Duizend jaar Walcheren, 45 en 52.
59 Afgebeeld bij Duursma e.a., Nederlandse Delta (in de bijlage); Bos e.a., Landschapsatlas,
en voor- en achterin Blom e.a., Historische atlas.
60 Warnsinck, De memorie.
61 Groenveld en Vermaere, Zeeland en Holland in 1569.
62 Zie verder hierover uitgebreid Dirksen, De Opstand en de weg naar Zeeuwse geweste
lijke financiën.
63 Deel n, 17.
64 Archief A 11, ArchiefWillem van Oranje, rubriek XI nr. 25. H.M. de Koningin gaf zon
der bezwaar toestemming tot publicatie.
65 www.historici.nl/Onderzoek/Projecten/WVO/brief/4834
66 r recto,voorzijde, en v verso, keerzijde; ook hierna.
67 De inlaagdijk dateert van 1526 (De Bruin, De kust, 13). Vergelijk de afbeelding van
Welzinge op het uit ca. 1550 daterende Panorama van Walcheren van Antoon van den
Wijngaerde, te vinden o.a. in de Geschiedenis van Zeeland, I, 234 aan de rechterkant.
68 pari passu op gelijke voet, eveneens.
69 naken naderen.
70 Opschrift op de titelpagina.
71 Adolf Hardinck of Herdinck, gewettigd in 1509, rentmeester van Zeeland Bewester-
schelde en dijkgraaf-generaal 1517-1535, t te Brussel in 1536.
72 De oude haven, thans Buitenhaven en Prins Hendrikhaven, het begin van de Arne die
van Middelburg naar Arnemuiden liep (vgl. Tractaet, 329 en noot 5 aldaar). In 1535
kwam het nieuwe havenkanaal gereed, dat naar het zuidoosten richting het huidige
Nieuw- en Sint-Joosland liep en boven Welzinge in de zeearm de Lemmel, de verbinding
tussen Veerse Gat en Sloe (later het Vlakke genoemd), uitmondde. Ca. 1540 werd dit
kanaal binnen de stadsmuur verlengd (thans de Binnenhaven) met een aantal kaaien
(Bier-, Hout- en Turfkaai, Rouaanse en Londense kaai). Zie voor een afbeelding waarop
de oude Arne en het nieuwe kanaal fraai contrasteren een detail van het Panorama van
Walcheren van Antoon van den Wijngaerde, afgebeeld Geschiedenis van Zeeland, I, 234.
73 De gerechtsplaats met galg aan de haven. Op afb. 4 D is een galg aan de mond van de
haven getekend.
74 Voormalig huis Mortiere, ten oosten van Middelburg en ten zuiden van Arnemuiden
gelegen {Tractaet, 331).
75 vorschen, verschen door indijking van zout land korenland maken.
76 De Dierik, voormalige stroom tussen de vroegere eilanden Baarland en Stuivezand, in
1525 afgedamd en bedijkt.
77 Creke, in 1530 verdronken dorp in het oosten van Zuid-Beveland (Tractaet, 165 en
334).
78 Later de Oost- en West-Graaf-Hendrikspolders, polders ten noorden van Steenbergen
ter weerszijden van de Vliet Tractaet54, 308 en 324).
79 Ruigenhil, naam van de gorzen waarop enige decennia later Willemstad werd gesticht
(Tractaet, 40).
80 Thans Nieuw-Vossemeer, aan de Brabantse zijde van de Eendracht gelegen en nu deel
uitmakend van Steenbergen.
81 Vermoedelijk de Oude- en Nieuwe-Heijepolders, later de Oude- en Nieuwe-Heipolders,
