ZEULEN MET ZAND
137
Afb. 3. Voormalige zandput in de duinen bij Berkenbosch (Oostkapelle). Hieruit mocht, tegen
betaling, gedurende één dag per week zand worden gehaald. Uit: P. Davidse, Oostkapelle in
vroeger tijden, II, Oostvoorne 2001.
en schepen relevant. Met de eerste lijken betrekkelijk kleine en eenvoudige vaartui
gen met een platte bodem te worden aangeduid, die eventueel voortgeboomd kon
den worden en in ondiep (binnen)water konden varen. Het zou kunnen betekenen
dat er (ook) zand aan de binnenzijde van de duinen werd afgegraven, om per schuit
via de watergangen verder te worden getransporteerd. Dieper stekende schepen
zouden dan daarnaast kunnen zijn ingezet voor de afvoer over het buitenwater,
dus vanaf het strand. Overigens werd de tweedeling schuit versus schip niet altijd
consequent gehanteerd, zoals hierna zal blijken.
Het afgraven van zand uit de duinen, uitgerekend op plaatsen waar die het smalst
en het laagst zijn, blijft het polderbestuur zorgen baren. Daarom moet begin 1629
een nieuw plakkaat verbieden om zand per schip, schuit, wagen of kar te halen soo
binnen als buijten duijns' tussen Dishoek en Vlissingen, zowel uit de duinen als van
het strand.69 Hier wordt dus expliciet een tweedeling gemaakt: zowel aan de bin
nen- of landzijde als aan de buiten- of zeezijde wordt duinzand gewonnen. Daarbij
zal het zoete zand, dat aan de landzijde van de duinen werd afgegraven, bij voorkeur
zijn gebruikt voor metselspecie. Mogelijk gold dat ook nog voor het zand dat aan
de zeezijde, uit de zeereep, werd gehaald, terwijl het echt zoute zand van het strand
geschikter was voor wegenbouw en dergelijke.
In noordelijke richting doen zich soortgelijke problemen voor. De inwoners van
'Noorden Dijckxhoecke' worden in 1671 aangewezen als veroorzakers van schade
aan de duinen. Ze graven niet alleen duinzand weg, maar steken ook staketwerk en
helm in brand.70 En ook de Westkappelaars konden er wat van. Eerdere verboden
moeten in 1673 worden uitgebreid en verhinderen dat er ook ten zuiden van hun
dorp, zowel aan de buiten- als aan de binnenzijde van de duinen zand zal worden
gegraven. 1
