De politieke en economische baten van het veroveringsproject
80
AMAZONIA
Met hun voorstellen wilden de heren Morris en Van der Keere de directeuren van
de WIC overtuigen van de wenselijkheid een omvangrijk gebied aan de noordkust
van Brazilië te veroveren. De uitvoering van dat project zou een kostbare expeditie
vergen, en die zou alleen te rechtvaardigen zijn als de onkosten uit de te verwachten
politieke en economische baten gecompenseerd werden. Vandaar dat beide auteurs
zich in hun documenten aan uitvoerige beschrijvingen van de in het gebied aanwe
zige exportproducten en consumptiegoederen hebben gewijd, en dat vooral Jacob
van der Keere zich met de tactische uitvoerbaarheid van het veroveringsproject
heeft beziggehouden.
De politieke baten
In de uitgestrektheid van Amazonia woont slechts een handjevol Portugezen. Hun
forten liggen ver uiteen en zijn van geringe defensie (Al5). Zij leven bij de gratie
van de arbeid van hun oproerige slaven, die onder hun tirannieke juk zuchten
(A16). Als groep vormen de Portugezen geen eenheid, omdat er onder hen veel
veroordeelde gestraften en onderbetaalde ballingen leven (Al6/17). Daarom kan
het gebied met slechts duizend man veroverd worden (Al 5). De nieuwe kolonie
zou een uitstekende WIC-marinebasis zijn en als voedselleverancier voor de garni
zoenen in Pernambuco kunnen dienen (Al9). De Amazone geeft toegang tot de
goud- en zilvermijnen in de landen van Peru, waaruit de koning van Spanje zijn
rijkdommen haalt (Al9/20). Verovering van Amazonia zou dus 'affbreuck van onse
alghemeene vijanden, en vereveninge van alle colloniën en schepen die sij van ons
en andere natiën en schepen die sij van ons en andere natiën verdistrueert hebben'
betekenen (A24).
Van der Keere denkt voor de verovering van Amazonia aan 800 Europese soldaten
genoeg te hebben, aangevuld met een contingent van 200 a 300 indianen uit Ceara,
'welcke indianen ick meer extimere [acht] ende mij oock meer dienst sullen doen
als sooveele cloecke soldaeten (BI). Amazonia en Maranhao 'sullen jaerlijcks goede
partijen vicktualliën naer Fernabock connen seynden, alsoock haere schepen aldaer
verversen ende vicktuallieeren' (Cl). Bovenstrooms geeft de Amazone toegang tot
de Rio de la Plata en Peru; door verovering van die rivier 'sou het hart van den
Koninck van Spaeniën aengetast worden (Cl2). Amazonia zou de voorraadschuur
van Nederlands Brazilië kunnen worden, en een veel veiliger WIC-vlootbasis dan
Curasao zijn, omdat dat eiland onder de voortdurende dreiging van de Spaanse
bases Trinidad, Margarita, Cumana, Camagüey en Caracas leeft (C3).
Van der Keere woonde nog in Maranhao toen daar in het begin van 1637 geheel
onverwacht vanuit de Andes een kano met een Spaans gezelschap van acht perso
nen, waaronder twee kapucijner monniken en een mineraloog, uit de Ecuadori-
aanse hoofdstad Quito in Belém arriveerde (Dl9/20). Terloops heeft hij in tekst D
van dat feit melding gemaakt, zonder er de politieke en economische draagwijdte
van doorgrond te hebben: 'In 't jaer 1637, een weynich eer ick vandaer vertrock,
sijn hier geariveert acht soldaten, bij haer hebbende twee papen die sij Capusijnen
noemen, die van Peru gecomen waren' (D19/20).
Morris, die Brazilië al in november 1636 verlaten had, kreeg pas veel later van
die ongewone gebeurtenis bericht, en wel van zijn vriend en medegevangene John
