90
AMAZONIA
14 Wiesebron, Brazilië in de Nederlandse archieven, 232.
15 B6 meldt dat Gurupa een Portugees fort met vier stukken en ongeveer 50 soldaten was,
vijf a zes kanodagen van Camita verwijderd. Daarentegen meldt D24/25 dat het een
Portugees fort van drie a vier stukken en ongeveer 30 soldaten was, 20 mijl van Camita
verwijderd. Vermoedelijk lag het in de buurt van de monding van de rivier Xingu. Op
moderne kaarten bedraagt de afstand tussen Belém en de monding van de Xingu onge
veer 400 kilometer. Met deze gegevens kan men onder voorbehoud de afstanden van
kanodagen tot mijlen tot kilometers herleiden. Gurupa alias Tauregue was ook de naam
van een Anglo-Zeeuwse landbouwkolonie op de zuidoever van de hedendaagse Brazili
aanse deelstaat Amapa, ten oosten van de monding van de Rio Jari.
In de zeventiende eeuw bereikte informatie over Zuid-Amerika Europa in vaak moeilijk
leesbare handschriften vol indiaanse en Portugese termen. Meestal waren dat onbekende
exoten, die tekstbewerkers als kopiisten, cartografen en geschiedschrijvers grote interpre
tatieproblemen bezorgden. Een voorbeeld is Caspar Barlaeus, die van Johan Maurits van
Nassau een door Jacob Rabe in het Duits geschreven relaas over het Indiaanse Tarairiu-
v°lk uit de binnenlanden van Rio Grande kreeg toegestuurd, met de opdracht daar een
Latijnse samenvatting van te maken voor de hem opgedragen Braziliaanse landvoog
dijkroniek van Johan Maurits in de jaren 1637 tot 1644. Dat volk woonde op het Maca-
gua-geberte naast het zich in de regentijd vullende Macagua-meer dat uitwaterde op de
Macagua-rivier. Het woord Macagua is de naam van een sperwersoort die tegenwoordig
in Brazilië als Acaua bekend staat. Jacob Rabe zal die naam in zijn rapport als Maca-
guha genoteerd hebben, waarvan Barlaeus in zijn in 1647 gepubliceerde kroniek Historia
Rerum de verschrijvingen Bajatagh, Otschunog, Quoaguho en Warerug gebakken heeft.
Barlaeus' tekst verscheen in 1923 in een Nederlandse vertaling van S.P. l'Honoré Naber,
in 1940 in een Portugese-Braziliaanse vertaling van Claudio Brandao, en in 2011 in een
Engels-Amerikaanse vertaling Blancke T. van Berckel-Ebeling Koning. Al die vertalers
hebben bovengenoemde misbaksels van Barlaeus ongewijzigd overgenomen. Pas in 2002
heeft de Braziliaanse historicus Pedro Puntoni het overigens zonder bronvermelding
- aangedurfd de correcte naam Serra de Acaua op een kaartje op bladzijde 130 van zijn
boek A Guerra dos Bdrbaros te vermelden. De Johan Mauritskroniek van Barlaeus wordt
gekenmerkt door enkele tientallen vergelijkbare verschrijvingen, zoals Vitrum Moscoviti-
cum quod talcum vocant in plaats van Vitrum Muraniticum, crystallum vocant. Door hun
overerfelijkheid naar latere vertalingen dreigen die fouten eeuwigheidswaarde te krijgen.
Boven zulke blunderwoorden hangt echter de walm van onechtheid, die men verdrijven
kan door ze niet alleen akoestisch maar ook optisch in hun schriftbeeld te benaderen.
Want meer dan eens ligt de bedoeling van de oorspronkelijke auteur dan met een kleine
oprakeling der letterlijnen in de directe nabijheid voor het grijpen. Zo'n therapie moet
men ook op het Amazonische toponiem Tauregue toepassen, dat hoogst onnatuurlijk
aandoet, maar na oprakeling in de directe optische nabijheid van Courupaa, Curupa en
Gurupa komt te liggen, waar het volgens de gegevens van de topografische en cartogra
fische tijdsdocumenten inderdaad gezocht moet worden.
