94
AMAZONIA
klare ick voor d'oprechte waerheit dat seker Engelsman ghenaemt Raphe More21
die den gouverneur acht jaren heeft ghedient, mij geaffirmeert ende gesworen heeft
dat hij in t huijs van de voorszegde gouverneur van de voorszegde mijne [erts] heeft
ghesien ende gehandelt; hetwelcke aldaer gherafineert sijnde bevonden wert goede
quantiteijt silver te renderen ende uut te leveren.
[p. 10] Ende soo vervolghende de custe naer het noorden vier a vijff dachreijsen
leght de Capitanie van Caijaeté, op hetwelcke maer een klein fort is gelegen in een
kreke thien a twaelff mijlen van de zeekant, ophebbende twee kleijne isere gote
lingen. Ende sijn hiertoe belangende niet meer dan vijfthien Portuguesen, dewel-
cke onder hare subiectie hebben ontrent éénduijsent indianen, sommige vrije ende
sommige slaven, die iaerlicx ontrent dertichduijsent weghens22 cottoen maken,
ende ettelicke hondert rollen taback. Hier wast oock goede quantiteijt orangie ofte
orane, verscheijden soorten van schoon hout. Dit is oock bequaem lant voor suij-
ckerriet, gingeber ende voorts alle 'tghene men daer soude willen planten. Hier
is oock overvloedich veel honich en was, groote abondantie van vleesch, visch,
zeekoeijen, etcetera.
Voorts vervolgende de custe na het noorden, acht a thien dachreijsen van Caiaeté,
lecht de Capitania van Grand Para, die hare name heeft ghekregen van Gran Para23,
alhetwelcke sooveel beduit als Groote Vlecke, daermede te kennen gevende [p. 11]
dat het een groote vergaderinghe van wateren is die uijt verscheijde rivieren aldaer
versameien. Ende is de laetste plaetse ghelegen op de custe van Noort-Brasiliën,
ofte weleer de eerste plaetse gelegen in het begrijp van de faemrijcke riviere van
d Amazones; sijnde de suijthoeck desselfs als een scheijtsel tusschen het sout ende
soet water. Heeft een fort met een halve mane aen hetselve dicht aen de watercant,
ophebbende ontrent sesthien isere stucken.
Dit fort ende de stadt24 liggen redelijck hooghe, ende heeft na mijn gissinghe
drije- a vierhondert huijsen, ende van borgers ende soldaten ontrent vijffhondert
Portuguesen ende wel thienduijsent indianen belangende ende behoorende onder
het begrijp van Para, soo slaven als vrije, dewelcke op verscheijden dorpen ende
hoffsteden sijn verdeijlt rontom de voorszegde Para, soodat zij deselve in vier-en-
twintich uren connen t'samenbrengen soo d'occasie het vereijschte. Dese plaetse
heeft overvloedich veel cottoen, taback ende oranen, soodat men jaerlicx wel ruijm
twee schepen daermede soude connen affladen. Daer wast oock groote abondantie
van suijckerriet, ghenoechsaem om continuelick twee molens daermet gaende te
houden; doch bij gebreck van ketels ende andere toebehooren en maken die van
Para gheen suijcker.
[p. 12] U Edele Erentfeste gelieven te noteren dat het suijckerriet hier veel beter
ende dicker is dan in eenighe andere plaetse, sijnde heel lanck, hooger dan een
groot man soude mogen recken, ende wel soo dick als mijn arm. Ick hebbe dick-
mael de Portuguesen ende andere aldaer te lande hooren seggen dat de gronden in
dat geweste veel bequamer sijn om suijekeren te winnen dan Phernambucq ofte
de Baije25. Het is hier een seer lieffelijcke gesonde locht, niet te heet noch te cout.
Hier wassen oock verscheijden soorten van goet hout, als geel, root ende swart let-
terhout, pockhout, veel caedar ende een soorte van rieckent hout. Wat aengaet de
vruchtbaerheijt van dese plaetse, soo passeeren deselve verre in trefflickheijt ende
vruchtbaerheijt de Marian, ende van allerleij lijfftochte ende vriendelicke vruchten
isser in veel grooter abondantie.
