MEERTENS
145
intense betrokkenheid bij de Vlaamse kwestie. Later sympathiseerde hij met het
Groot-Nederlandse gedachtegoed, hij noemde zich ook Groot-Nederlander, zij het
dat hij zich verre hield van extreemrechtse organisaties die het nastreefden.107
Ondanks zijn voorkeur voor het christensocialisme heeft het persoonlijk ontwaken
van Meertens geen heldere politieke voorkeur opgeleverd, die gebaseerd was op leer
en doctrines. In later jaren schreef hij eens dat godsdienst 'trillend van leven' moest
zijn die zich niet in dogma's liet vertalen. Godsdienst moest 'beleefd' worden. Zo
lijkt in zijn jonge jaren ook zijn politieke bewustzijn vooral een kwestie van tril
lende beleving te zijn geweest.
Meertens sympathiseerde met alles wat ter linkerzijde tegen de keer inging en tegen
de oorlog was, met uitzondering van de SDAP en Troelstra. Als we zijn memoires
mogen geloven, rekende hij het de leider van de socialisten aan dat hij bij het uit
breken van de oorlog de 'godsvrede' afkondigde. Daarin werden politieke verschil
len, tegenstellingen en strijd vanwege de oorlog ondergeschikt gemaakt aan het
nationale belang. Voor het overige was Meertens in zijn jonge jaren communist
met de communisten, socialist met de socialisten, Tolstojaan met de Tolstojanen en
christenanarchist met Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Hij beschreef diens laatste
dagen en dood in november 1919 in zijn dagboek met een pathetiek die hij tot dan
toe voor het verscheiden in 1911 van zijn grootvader had bewaard.
De eenvoudigste manier om Tolstoj na te volgen, was volgens Meertens om vege
tariër te worden, en nog net geen zestien besloot hij geen vlees en vis meer te eten.
Hij zal toen nog wel niet begrepen hebben dat Tolstoj vlees had opgegeven, omdat
het ook tot vleselijke verlangens leidde, die niet bij een ascetisch leven pasten.108
De reclasseringsambtenaar schreef Meertens' vegetarisme later toe aan een 'soort
humanisme', dat uit zijn christelijke levensbeschouwing voortvloeide. De familie
vond het wat vreemd, maar maakte er geen punt van en zijn moeder liet de meid
speciale gerechten voor hem bereiden, zoals gehakt van bonen. Ook al werd hij in
de jaren twintig lid van de Vegetariërsbond en in 1929 bestuurslid, hij is naar zijn
zeggen nooit erg fanatiek geweest. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft hij het
vegetariërschap opgegeven, omdat je je toen niet kon veroorloven om wat voor
voedsel dan ook af te wijzen.
Genoot uiteindelijk het christensocialisme van mensen als Bart de Ligt Meertens'
voorkeur en zou naar voorbeeld van Tolstoj en De Bergrede het beginsel van weer
loosheid zijn leven lang leidend principe voor Meertens worden, nadat 'het ach
terlijke Rusland het voorbeeld [had] gegeven', verwelkomde hij in 1918 in zijn
dagboek juichend het revolutionaire tij dat over Europa spoelde. Ook hier te lande
leek de dageraad even te gloren, maar Troelstra, 'de man "met de twee aangezich
ten" heeft alle verwachtingen de bodem ingeslagen', aldus zijn dagboek.109 In zijn
memoires schreef Meertens dat hij in de dagen van de Russische Revolutie dagelijks
het communistische dagblad De Tribune kocht, en een groot geluksgevoel ervoer,
dat hij in Middelburg in eenzaamheid beleefde, omdat hij met niemand daarover
kon praten en geen socialisten kende. (Van zijn favoriete leraar Rank ging weliswaar
het gerucht dat hij communist was, maar de verhoudingen tussen leraren en leer
lingen waren niet zodanig dat Meertens de man erop kon aanspreken.) In elk geval
was 'de broederschap der mensheid, waar alle geslachten van gedroomd hadden',
nakend nu de wereldrevolutie zou ontbranden.
Meertens' politieke overtuiging kan gevoels-, utopisch, christelijk of mystiek soci-
