wustzijn. Immers, de mate van dit bewustzijn bepaalt voor een belangrijke mate in
hoeverre men voorbereid is op de gevaren van een overstromingsramp.
Wetenschappelijk en historisch kader
Het onderzoek naar de mens en zijn omgeving is nog een relatief jonge loot bin
nen de geschiedwetenschap. Aan de hand van wetenschappelijk onderzoek naar
politieke, culturele en sociale factoren wordt onderzocht in welke mate natuurram
pen het leven van de mens hebben beïnvloed. Het beeld dat hierdoor ontstaat van
natuurrampen als een sociale constructie, biedt de geschiedwetenschapper geheel
nieuwe inzichten en aanknopingspunten. Een onderzoek naar de interactie tussen
de mens en zijn omgeving is zeker toepasbaar op de Zeeuwse samenleving, waar
men, gedwongen door de vele overstromingen, al vroeg leerde zich aan te passen
aan het leven in een risicogebied.
ZOETE WAAN
23
Historiografie
Begin twintigste eeuw geeft de Franse Annales-school, met Lucien Febvre (1878
1956) en Marc Bloch (1886-1944) als grondleggers, een eerste aanzet tot diepgaan
de analyses van de mens en zijn omgeving. Zij verzetten zich tegen de gebruikelijke
geschiedschrijving die de aandacht voornamelijk vestigde op feiten, grote gebeur
tenissen en belangrijke personen. Geïnspireerd door Fernand Braudels longue
durée richtte de Annales-school zich op de lange termijn met het doel patronen
te ontdekken in de geschiedenis van de mens. In het verlengde hiervan groeide
halverwege de twintigste eeuw het historisch onderzoek naar weer en klimaat en de
uitwerking daarvan op een samenleving. In de jaren zeventig ontstond in Amerika
de 'environmental history' die zich richtte op de mens en zijn omgeving waarbij
beiden als actieve actor werden benaderd. Hierbij werden regelmatig disciplines als
de antropologie, sociologie en natuurwetenschappen betrokken. 3
Door een aantal ernstige aardbevingen in de jaren tachtig groeide de interesse naar
het onderzoek van rampen zelf.4 Natuurrampen werden daarbij steeds minder vaak
als afwijkend van de norm gezien. Aardbevingen, overstromingen, vulkaanuitbar
stingen, tsunami's: het zijn uitingen van de natuur die pas een ramp worden wan
neer zij in aanraking komen met de wereld van de mens. In deze ontwikkeling
speelden de interdisciplinaire benadering van de environmental history en de holis
tische aanpak van de culturele antropologie een belangrijke rol.5 Deze benadering
omvatte onder andere de bepaling van tijd en plaats, kennis van de sociaal-culturele
achtergrond van een samenleving, de economische structuur, de politieke omge
ving, de rol van religie en de ecologische omstandigheden. Deze factoren werden
als betekenisgevend gezien voor de analyse van een ramp en de wijze waarop een
samenleving hiermee omgaat. De geschiedwetenschap kan hierin een belangrijke
bijdrage leveren door die verschillende elementen bijeen te brengen en vanuit het
verleden het hoe en waarom van een ramp te verklaren. Een ramp wordt dan ook
niet langer als een incident gezien, maar als een sociale constructie, een proces.6
Belangrijk in dit verband is het werk van de Engelse historicus Greg Bankoff.7 In
Cultures of Disaster (2003) onderzocht hij de wijze waarop de bevolking van de
Filipijnen zich in de periode tussen 1550 en 2000 wapende tegen de vele gevaren
