GEHAVENDE STEDEN
129
het stadje zijn stadsrechten ontvangen.23 Ondanks een grote stadsbrand in 1545
en oorlogsschade door de Spaanse troepen in 1575, werd de stad steeds verder
uitgelegd in de zestiende eeuw.24 De huidige Nieuwstraat en Nieuwstad in deel
C dateren uit deze tijd. Het hoogtepunt van de stad lag rond 1625, er stonden
toen circa zeshonderd huizen, schuren en pakhuizen in het verdichte stadje.25 In
de latere zeventiende eeuw stagneerde de groei, de bevolkingsafname zette door in
de achttiende eeuw. Deze afname werd vooral veroorzaakt door de teruglopende
handelsinkomsten, die weer te wijten waren aan de voortdurend dichtslibbende
haven van Brouwershaven. Halverwege deze eeuw resteerden duizend inwoners, in
1813 waren er nog slechts 730 over.26 Van de handelspositie resteerde alleen nog de
regionale handel in landbouwproducten, die nog gehinderd werd door de nabijheid
van het grotere Zierikzee.27
Veere
Veere werd als haven gesticht in de veertiende eeuw vanuit het oudere kerkdorp
Zanddijk.28 Hier stond het kasteel van de heren van Borssele, die een belangrijke
veerverbinding onderhielden met het tegenoverliggende eiland Noord-Beveland.
De veerverbinding met Kamperland op dit eiland leidde tot de naam Campveere
voor de nieuwe havennederzetting. De eerste bebouwing in het later Veere genoem
de stadje, verrees langs de haven aan de Kaai, maar ook langs de handelsroute naar
Zanddijk, de huidige Oudestraat. De verbindende straat tussen deze twee straten
was de Markt, van later datum en uitgegroeid tot het centrum van Veere. Het
stadje kwam tot grote bloei door de handel in wol en laken vanuit Schotland.29
Daarnaast werd vanuit Veere vis verhandeld naar het buitenland. In deze bloeitijd
tussen 1450 en 1550 telde het stadje vierduizend inwoners.30 Door de problemen
met de havens vertrok ook hier het grootste deel van de handelaren. De aanwijzing
tot garnizoensstad aan het eind van de zeventiende eeuw gaf weer enige opleving
van het bevolkingsaantal.31 Veere verloor alsnog het Schotse stapelrecht in 1799.32
Dit was een gevoelige klap voor de al wankele economie, die de ondergang als in
ternationale handelsstad bezegelde. De stad verviel uiteindelijk tot een plaats waar
voornamelijk handel in sloopmaterialen resteerde.33 In 1879 herbergde Veere nog
slechts 610 inwoners.34
Middelburg
Middelburg werd in de negende eeuw aangelegd als verhoogde burg in het land
schap, waarschijnlijk als schuilplaats tegen de invallende Noormannen.35 Deze burg
lag op de kruising van twee kreekruggen, die langs de kreek de Arne lagen. Na de
aanleg van een dam kon de handelshaven ontstaan. Al vanaf de elfde eeuw kreeg
Middelburg een stedelijke centrumfunctie. De Westmonsterkerk was het kerkelijk
centrum van het gebied Bewesten de Schelde.36 Deze positie werd versterkt door de
stichting van de Noordmonsterkerk van het Utrechtse kapittel van Sint Pieter en de
vestiging van de Onze-Lieve-Vrouwe abdij.37 Ook het gewestelijk bestuur vond zijn
plaats in Middelburg. De stad werd sindsdien in ringen rond de burg uitgebreid,
maar ook langs de twee kreekruggen, waarover de belangrijkste aanvoerroutes naar
de stad liepen. In 1217 kreeg Middelburg de stadsrechten verleend.38 In de twaalf
de en dertiende eeuw kwam de internationale handel tot bloei. In 1508 werd het
stapelrecht op Spaanse en Franse wijnen verworven.39 Daarnaast bezat de stad het
