Casus 2: de verrekijker
50
'SCIENTIA' IN MIDDELBURG
van zijn broer,33 maar ook een water- en een gewone molen,34 een hei-installatie,35
de zeilwagen van Simon Stevin,36 twee maal de komeet van 1618,37 en meerma
len de letterlijk om de hoek uitgevonden verrekijker (zie hierna, casus 2).38 Van
de Venne schetste zelfs een groepje (Afb. 2) bestaande uit een mathematicus met
een astrolabium, een Jacobsstaf en een klein quadrant (vermoedelijk uitbeeldende
Philippus Lansbergen), een jurist (vermoedelijk Jacob Cats), een schilder (Van de
Venne zelf) en een graveur met een burijn (mogelijk Francois Schillemans), met
op de achtergrond een beeldhouwer (te denken valt hier aan de destijds in Middel
burg werkzame Pieter Rooman Sr).39 Deze aquarel is niet alleen iconisch voor de
geringe sociale stratificatie die de Nederlandse samenleving van dat moment ken
merkte, maar de prent beeldt ook prachtig de ontmoeting tussen de artisanale en
de geleerde wereld uit. De voor de wetenschapsontwikkeling zo vruchtbaar geachte
wisselwerking tussen academici en handwerkslieden heeft Van de Venne dus zelfs
zichtbaar in beeld gebracht. Kortom, in de smeltkroes van vreemdelingen en lokale
bewoners die Middelburg rond 1600 was, had Beeckman alle mogelijkheden om
zich zowel in handwerk als in geleerdheid te oriënteren.
Afb, 2. Ontmoeting tussen een mathematicus, een jurist, een schilder en een graveur, met op
de achtergrond een beeldhouwer. Aquarel door Adriaen van de Venne.
Voor de volgende aspecten, te weten de rol van de academische instituties en die van
de kooplieden, wil ik stilstaan bij een ander invloedrijk Zeeuws wetenschappelijk
wapenfeit, namelijk de ontwikkeling van de eerste werkende verrekijker (Afb. 3).
Daarmee was immers de geboorte van het eerste filosofische instrument een feit.
Eind september 2008, precies 400 jaar later, hebben we daar in het oude Middel
burgse stadhuis tijdens de herdenking van de uitvinding uitvoerig bij stil gestaan.
