Randvoorwaarden voor de uitvinding van de verrekijker?
52
'SCIENTIA' IN MIDDELBURG
Maar wat Hans Lipperhey, de brillenmaker uit de Middelburgse Kapoen- of Hoen
derstraat, tot die volstrekt contra-intuïtieve stap van de toepassing van een diafrag
ma heeft gebracht, bleef tot nu toe een raadsel (Afb. 4). Ook ik kan Lipperhey's
beweegredenen niet met zekerheid vaststellen. Maar ik heb inmiddels wel een idee
hoe hij daartoe kwam. Maar voordat hierop ingegaan kan worden, dienen we eerst
meer te weten over de randvoorwaarden voor de ontdekking.
Afb. 4. Hans Lipperhey (f 1619), Afb.. 5. Facade van de Nieuwe Kerk in Middelburg,
naar de afbeelding in Borel, De vero geschetst door J. Tuiter, vlak voor de sloop in 1848,
telescopii inventore (1655). van de tegen de kerk aan gebouwde huizen in de
Kapoenstraat. In 1609 kocht Hans Lipperhey het
rechter huis (A18), dat hij De Drie Vare Gesichten,
noemde naar de drie verrekijkers die hij aan de Sta-
ten-Generaal had geleverd. Vóór die tijd huurde hij
in het (helaas hier niet afgebeelde) aangrenzende huis
ter rechterzijde (A17), dat na 1609 eveneens in zijn
bezit kwam. Zelandia Illustrata, Zeeuws Archief.
Middelburg].
Een fabriek voor Venetiaans glas
Bekend is dat voorafgaand aan de uitvinding, namelijk in 1581, een op Venetiaanse
leest geschoeide glasfabriek te Middelburg op de 'Cousteense dijck' werd geves
tigd.43 De initiatiefnemer was een zekere Govert van der Haghen uit Antwerpen,
die zijn personeel "met groote cost uyt Italien ende anders" liet komen.44 In 1591
kreeg hij van de Staten van Zeeland een octrooi en een renteloze lening van 800
gulden om zijn voorgenomen vertrek naar Amsterdam te verhinderen.45 Na Van
der Haghens dood in 1605 werd dit octrooi door zijn erfgenamen nog drie jaar
uitgeoefend, waarna de fabriek in 1608 werd voortgezet door Antonio Miotto en
diens 'meesterknecht' Simon Fabri uit Venetië.46 De aanwezigheid in Middelburg
van een glasfabriek mag als eerste voorwaardenscheppende omstandigheid worden
