28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
88
'SCIENTIA' IN MIDDELBURG
Op 16 maart 1618 nam Jan Pietersz van de Venne, "constvercooper" een hypotheek
op het huis "op de hoeck vande Nieuwe Beurse" voor de exploitatie van een "Schilde-
ry-winckel". Dit was dus het rechterdeel van het perceel van Van de Vivere. Zijn broer
Adriaen Pietersz van de Venne, schilder, stond daarbij borg. Jan Pietersz wordt al vermeld
als "prentvercooper" wanneer hij in 1608 als poorter van Middelburg wordt ingeschre
ven. Ook Bredius vermeldt dat hij zich daar in september 1612, samen met zijn eerste
echtgenote Aefken Davidts, bezighield met het "vercoopen van schilderijen, prenten en
andere frayheden". Waar hij deze kunsthandel dreef is niet vermeld. Mogelijk vanuit het
huis van zijn vader, de 'Spaensche fruytvercooper' Pieter van de Venne. Deze bezat in
1601 het huis Paternoster in de Gravenstraat. Volgens Meertens woonde hij (na 1606)
in De Oude Backerije aan de Noordzijde van de Dam. Zijn weduwe Grietjen Jans, nam
in 1619 een hypotheek op haar huis De Vier Heemskinderen aan de Rotterdamse kaai,
even voorbij het zoëven genoemde huis. Zie Aantekeningen Bredius, RKD, Den Haag;
Meertens, Letterkundig leven, 242-noot182 en Rijkse, 'De gebroeders Van de Venne'
(2012-2014).
Zo verkreeg Jan Pieters van de Venne op 18 augustus 1618 octrooi "omme voor den tyt
van ses naestcommende jaren te mogen drucken, doen drucken ende uytgeven
naar 't leven de persoonen van Prince Hendrick Frederick van Nassau, geheel
constich op koperen platen gesneden". In een rekest van 21 januari 1619 aan de admi
raliteit van Zeeland verklaren de broers "hoe dat syluyden daechlyckx zyn aenwen-
dende om de Conste van teykenen, Plaetsnyden, ende Plaetdrucken hier in dese U.Ed.
Provincie langhs hoe meer te doen floreren". Op l mei 1620 werd Jan Pietersz van de
Venne zelfstandig meester in het boekverkopersgilde. Hij gaat dan ook boeken uitgeven,
met als adres: "woonende op den houck van de Nieuwe Beurse, in de Schilderijen-winc-
kel\ Deze boeken werden echter tot 1623 gedrukt door Hans van der Hellen. Deze
drukker was in 1618 gevestigd op de Markt in De Fransche GalyeIn 1621 verhuisde hij
naar de "Noort-straete, naest Den Rooden Leeuw" Kennelijk werd de drukkerij van de
broers Van de Venne hoofdzakelijk voor het drukken van prenten gebruikt. Vgl. Rijkse,
'De gebroeders Van de Venne'.
Van de Venne, 'Middelburgsche Lauwer-Hof'.
Meertens, Letterkundig leven, 17, 217.
Op 20 april 1616 had Adriaen van de Venne dit huis in de Bogardstraat "daer hy nu in
woont" overgenomen van zijn schoonvader Hubrecht de Pours. Het buurpand werd in
een rentebrief van 1624 inderdaad aangeduid als "De Schilderijen-winckeP. Rijkse, 'De
gebroeders Van de Venne'.
Schilderij afgebeeld in Royalton-Kisch, Van de Venne' Album, 39 en in Rijkse, 'Gebroe
ders Van de Venne (9)', nr. 186, 2—3.
Royalton-Kisch, Van de Vennes Album, plate nr. 66 (a wind-powered waterpump) and nr.
68 (windmill).
Ibidem, plate nr. 89 (a pile-driver)
Ibidem, nr. 35 (wind-chariots at Scheveningen).
Titelprent in Cats, Aenmerckinghe Zie voor een variant ook: Wennekes, 'Een onbekende
tekening'.
De verrekijker is door Adriaen van de Venne drie maal afgebeeld, te weten in: De Zeeu-
sche Nachtegael (1623); in De Brune, Emblemata of zinne-werck (1624) en op de prent
'Besiet u selven', uitgegeven ca 1670 door Johannes de Ram te Amsterdam, naar eerder
voorbeeld.
Royalton-Kisch, Van de Venne's Album, plate nr. 38 (The arts). Voor de suggestie van
Pieter Rooman, zie hierna (n. 174).
Willach, 'The long road to the invention of the telescope'. Zie ook: Louwman Zui
dervaart, A certain instrument for seeing far, 12.
Zuidervaart, 'The "true inventor" of the telescope', 16—18.
