De frontispice brengt die situatie in beeld: het jongetje met de tol als object van
waarneming staat op de tafel. Hij drijft de tol aan en wordt door omstanders ge
observeerd om zo kennis te ontwikkelen (afb. 2). Het waarnemen speelt hier op
verschillende niveaus: de lezer zelf kijkt naar dit plaatje, dat zelf een proces van
waarnemen verbeeldt en de lezer zo uitnodigt de eigen spelwereld vanuit een
nieuw perspectief te bekijken.
148
Het achttiende-eeuwse jeugdboek als instrument
Stoffe, of een Lighaam, is onverschillig voor Beweeginge of Rust. Als by voorbeeld:
nu geezel ik myn Tol met de zweep, en hy loopt rond; maar wanneer ik hem niet
langer geezel, de Tol valt neder, gelyk gy ziet, en is in rust.40
Afb. 2 John Newbery, Philosophie der
tollen en ballen, of Het Newtoniaansche
zamenstel van wysbegeerte. Middelburg,
1768, frontispice. KB Nationale bibliotheek:
444 J 153.
trujitilpcuv
'ZZ/ii/Js/r Sj'r sfi&ZlTm#
40 Newbery, Philosophie der tollen en ballen, 7-8.
