van Anna Laetitia Barbauld.59 Initiatiefnemer van deze Nederlandse vertaling
was, zo kunnen we uit het voorwoord afleiden, John Low, die Justus TJeenlc was
opgevolgd als predikant van de Engelse kerk in Middelburg.60 De Engelse Hy
mns for Children waren oorspronkelijk gedrukt door de Londense uitgever Joseph
Johnson, die later weer een Engelse versie zou uitbrengen van Martinets Neder
landse Katechismus der Natuur, nadat er een vertaling was vervaardigd door John
Hall, predikant van de Engelse kerk in Rotterdam, een positie die John Low later
ook zou bekleden.61 Zo kwam dus niet alleen Johannes Nettis' verhandeling over
het observeren van sneeuwfiguren beschikbaar in het Engels binnen de geleerde
context van de Royal Society, zoals we hierboven al zagen, maar werd ook Marti
nets toegankelijker behandeling van sneeuwfiguur-waarnemingen voor kinderen
vertaald voor een Engels publiek. Blijkbaar keek men over en weer graag over de
grens om te zien hoe jeugdboeken succesvol ingezet konden worden als instru
menten van kennisdisseminatie.
Jeugdliteratuur als drijvende kracht achter de Zeeuwse genootschappelijk
heid
De thematisch verwante jeugdboeken kwamen niet alleen voort uit de genoot-
schapsidealen, maar stimuleerden ook de verdere ontwikkeling daarvan. In deze
paragraaf laat ik twee manieren zien waarop jeugdboeken actief lijken te hebben
bijgedragen aan de vorming van de Zeeuwse genootschappelijkheid: zij stuurden
allereerst de selectie van nieuwe leden en wakkerden daarnaast genootschappe
lijkheid onder de jeugd aan.
De hypothese dat er een relatie bestaat tussen de productie van jeugdboeken
en de selectie van leden wordt gevoed door het gegeven dat auteurs als Martinet
59 Barbaulds Hymns werden overigens niet alleen in Middelburg vertaald. Zie de vier Nederland
se vertalingen in Buijnsters en Buijnsters, Bibliografie, nummer 613-616.
156
Het achttiende-eeuwse jeugdboek als instrument
60 Over de opvolging van Tjeenk door Low, en met name over de rol van Bellamy in dat verhaal:
J. Aleida Nijland, Leven en werken van Jacobus Bellamy (1757-1786). Leiden, 1917, 301-302.
61 Johannes Florentius Martinet, Catechism of Nature, For the Use of Children. Londen, 1790.
Uitgebreid onderzoek ontbreekt, het boek is wel gesignaleerd in: Bert Paasman. J.F. Martinet.
Een Zutphens filosoof in de 18e eeuw. Zutphen, 1971, 102. Zie over de vertaler John Hall: Grietje
Tigges-Drewes en Hans Groot, Een eeuw kleine Grandisson: 1782-1885. In: Documentatieblad
werkgroep Achttiende eeuw, nr. 45, 1980, 21-64, met name 37. De activiteiten van Hall en John
son bespreek ik veel uitvoeriger in: Feike Dietz, Bringing Young Grandisons across the Chan
nel. Plural and interacting mediator roles as vital forces behind the production and circulation
of transnational youth literature. Te verschijnen in: Jan Bloemendal, Cornelis van der Haven
e.a., Literature without Frontiers? Transnational Perspectives on Premodern Literature in the
Low Countries, 1200-1800. Leiden, in voorbereiding.
