gierigheid wekte. Hij nam het mee om het aan nadere studie te kunnen onder
werpen. Wat was dit voor een voorwerp en hoe viel het te plaatsen in de bredere
Schepping? Ging het hier om een dier, een plant of iets daar tussenin? Bomme gaf
het de naam 'Plant Spons' en maakte aantekeningen over de precieze eigenschap
pen van het voorwerp.2 Hij beschreef de groei van de verschillende 'stammen'
en 'takken' en noteerde hoeveel duimen zij lang en breed waren. Ook maakte
hij een afbeelding van het voorwerp (of liet dat een kunstenaar doen). In zijn
nalatenschap bevinden zich twee studies van deze spons die elk een andere zij
de tonen. De ene studie is gemaakt met grijze tekeninkt, de andere (afb. 1) is in
sepia-inkt of waterverf uitgevoerd. Bij de contouren van beide afbeeldingen kan
men nog de potloodschets herkennen die de basis ervoor vormde. De fijne stre
ken die het geschilderde object reliëf verlenen zijn illustratief voor de mate van
nauwkeurigheid en detail waarmee deze afbeeldingen werden gemaakt. Zij tonen
wat hedendaagse onderzoekers zouden herkennen als een geweispons.3 De naam
die Bomme eraan gaf, laat echter zien dat het hier ging om een voorwerp dat zich
niet eenvoudig liet plaatsen in de planten- of dierenwereld. Juist dit soort grens
gevallen fascineerden en frustreerden natuuronderzoekers in de achttiende eeuw,
in Europa en daarbuiten.4
Dat Zeeland een bijzonder geschikte plaats vormde voor de studie naar het
zeeleven mag geen verrassing heten; de provincie lag immers gunstig gelegen aan
de Noordzee, de Oosterschelde en de Westerschelde. Deze vormden een voor
name bron van inkomsten: er werd gevist op kabeljauw, op oesters, mosselen en
kreeften. Steden als Middelburg, Vlissingen en Zierikzee namen een voorname
plaats binnen wereldwijde handelsnetwerken in.5 De weelde aan soorten die in
en om de zee leefden, intrigeerde door de eeuwen heen liefhebbers van de na
tuur.6 Met name in de tweede helft van de achttiende eeuw, in de periode dat
162
De Zeeuwse kust: Achttiende-eeuwse studies naar aquatische flora en fauna
2 Bomme, 'Plant-spons', ms. in collectie wetenschappelijk archief Naturalis.
3 De afgeplatte vorm van de afgebeelde spons is typerend voor plaatsen waar een sterke
stroming staat. Deze en andere wezens in Bomme's manuscripten zijn bestudeerd en geïden
tificeerd door Floris Bennema, zie: http://www.coastsandreefs.net/books/bomme/bo.php
(geraadpleegd juni 2019).
4 S. Gibson, On Being An Animal, or, the Eighteenth-Century Zoophyte Controversy in Britain.
In: History of Science, nr. 50, 2012, 460.
5 Een grisaille in het stadhuis van Zierikzee, geschilderd rond 1775, toont als bronnen van de
welvaart van de stad de koopvaardij onder andere handel in vis, kreeften en oesters. C. Post-
ma, Zierikzee en zijn stadhuis. Zierikzee, 1970, 30-31, 50.
6 Zoals de Zierikzeese arts Levinus Lemnius (1505-1568), zie: C.M. van Hoorn, Levinus Lemnius
en Willem Lemnius: Twee Zestiende-Eeuwse Medici. In: Archief, nr. 115, 1971, 35-68.
