Muziek in de huiselijke kring
De muziekcolleges in de Nederlanden droegen in de zeventiende eeuw nog een
besloten karakter, maar hieraan kwam geleidelijk een einde toen de bijeenkom
sten zich tot openbare concerten ontwikkelden. Middelburg vormde hierop, zo
als hierboven is aangetoond, geen uitzondering. Het musiceren in intiemere kring
vond plaats in de huiselijke kring. In de Nederlanden is veel gezongen, en dit zal
voor een niet onbelangrijk deel zijn gebeurd tijdens gezellige avonden. De onwaar
schijnlijk grote hoeveelheid liedboekjes die in het begin van de zeventiende eeuw
verscheen, is een duidelijk voortvloeisel van deze zangcultuur.54 Een Zeeuws voor
beeld is uiteraard de Nederlandsche Gedenck-clanck van Adriaen Valerius (t 1625)
- in het toenmalige Zeeland niet eens de bekendste bundel.55
In de tweede helft van de achttiende eeuw moet te Middelburg met veel animo
in de huiselijke kring zijn gemusiceerd. Zo werd in het jaar 1758 in de Middel-
burgsche Courant met regelmaat melding gemaakt van het verschijnen van zes
klavecimbelsonates (opus 1) van ene Pierre van den Bosch. Deze Pieter Joseph
van den Bosch (1736-1803) was van 1765 tot 1797 organist van de kathedraal in
Antwerpen. Ook werden zeer regelmatig orgels en 'clavercimbaals' te koop aan
geboden. Vele patriciërs bezaten muziekinstrumenten. Zo is bekend dat Daniël
Steven Schorer onder meer diverse strijk- en blaasinstrumenten bezat, waaronder
zeventiende-eeuwse violen uit Cremona. Ook Johan Adriaan van de Perre bezat
verscheidene muziekinstrumenten (waaronder twee orgels) en tevens een aantal
muzieklessenaars,56 wat op ensemblespel in de huiselijke kring wijst. De meest tot
de verbeelding sprekende figuur als muziekbevorderaar is echter zonder twijfel
de in deze bijdrage al meermalen genoemde Daniël Radermacher geweest. Niet
alleen kreeg het Collegium Musicum mede door zijn toedoen in 1754 de beschik
king over de IJkzaal, maar hij was onder meer ook initiator voor de bouw van het
schitterende, in 1783 voltooide orgel in de Middelburgse Oostkerk, alsmede in
1792 schenker van een verguld beeld met twee dito vazen voor het orgel van de
Lutherse Kerk te Middelburg en in 1795 van een groot huisorgel uit eigen bezit
aan de Hervormde kerk van Arnemuiden.
26o
Het muziekleven in Middelburg
54 Voor de situatie in Zeeland, zie L.P. Grijp, Zeeuwse Nachtegalen. De zangcultuur in Zeeland
aan het begin van de Gouden Eeuw. In: Zeeland 1/4, 1992, 179-183.
55 Op de Middelburgse muziekcultuur in de zestiende en vroeg-zeventiende eeuw ging ik in
tijdens een aan Isaac Beeckman gewijde conferentie op 27 en 28 september 2018, waarvan de
proceedings in 2020 zullen verschijnen.
56 Scherft, Zeeuws muziekverleden, 10.
