hoek is dit hekelspel afkomstig (katholiek of protestant) en wie is de auteur? Bij
de laatste is er ook aandacht voor vragen als: voor wie is het geschreven en hoe
kwam het handschrift terecht in het familiearchief Van den Brande?
Satire
Tegen het einde van de zeventiende eeuw was het gedaan met de rederijkerska
mers in Zeeland (alleen Veere hield het een eeuw langer vol). Het zou echter naïef
zijn om te veronderstellen dat na dit afscheid van de rederijkers gestopt werd
met het schrijven van gedichten, toneelspellen en alle mogelijke varianten van
schrijfsels waaraan men in die dagen plezier beleefde. Dat werk werd onverdroten
voortgezet. Een uitzonderlijk genre daarbij is de satire, waarbij men zich onder
andere bediende van spot- of hekeldichten (burleske verzen) of, zoals in ons geval,
van een hekelspel, maar ook proza behoorde tot de mogelijkheden. De verschij
ningsvorm van de satire was vaak die van het pamflet.
In een satire valt men iemand of iets aan. De ondeugden die de satiricus op
voert, maken duidelijk waar hij de norm stelt, met andere woorden welke deugden
zijn goedkeuring wegdragen. Hij overdrijft zijn aanval in sterke mate en strooit
met dubieuze waarheden. Plaats en datum evenals persoon, zijn bekend. De lezer
dient zich evenwel permanent te realiseren dat er sprake is van literaire fictie.2
Een 'bestseller' op dit terrein is Burlesque notulen der Staten van Zeeland, waar
in de vergaderingen van 1676 tot 1684 zijn opgetekend. Van dit handschrift zijn
diverse afschriften met verschillende titels bekend.3 Het is geschreven door Mi-
chiel Michielsen, raadpensionaris van Vlissingen. Om te zorgen dat lezers goed
weten over wie of wat het gaat, zijn er bij sommige uitgaven van dit werk sleutels
toegevoegd of zelfs apart uitgegeven. De trend om op spottende wijze zaken aan
de kaak te stellen, heeft zich in de eeuw die volgde, voortgezet. Deze aanpak lijkt
uitgegroeid te zijn tot een ware cultus. Vreemd genoeg is hiernaar weinig (uitge
breid) onderzoek verricht.
266
Satire tussen 'deze Vlaamsche wallen'
2 Gegevens over het genre satire zijn ontleend aan Karel Bostoen, De ontkenning van de satire
in de christelijke literatuurbeschouwing, of hoe de Historie van B. Cornelis in de negentiende
eeuw de reputaties van geleerden knakte. In: Secrete Penitentie, Bijdragen tot de geschiedenis
der Nederlandse satire, 7 (1995), 1-11, met name 1-3. Ook op: https://www.apud.net/index.php/
secrete-penitentie/199-sp1501, (Gezien 20 nov. 2018).
3 Een voorbeeld: ZB| Planbureau en Bibliotheek van Zeeland (ZB), KLUIS Hs 6210, Michiel Mi
chielsen, Notulen der Staate vergaaderinge 1676-1684. Er zijn ook versies met andere jaartallen.
