Schimpdigten
Ook een succes was Illustre Ambassade van Jan Pr. van den Brande, Heere van
Cleverskerke, een hekeldicht op Jan Pieter van den Brande (ca. 1645 - ca. 1712),
burgemeester van Middelburg, die in 1694 benoemd werd tot ambassadeur in
Engeland. Behalve tal van afschriften als manuscript bestaan er gedrukte versies.4
Een verzamelband met op de rug het opschrift Schimpdigten begint met zo'n
handschrift van de Illustre Ambassade.5 Uit de titel blijkt wat de lezer kan ver
wachten: gedichten waarin sprake is van hekelen, honen of spotten. Het hekelspel
Jeremias is in deze zelfde bundel opgenomen als vijfde handschrift.
Schimpdigten is een interessante verzameling bestaande uit 46 teksten die geza
menlijk een beeld schetsen van wat men in die dagen humoristisch vond. Sommi
ge waren populair en vindt men ook in andere verzamelingen, zoals bijvoorbeeld
Zeeuse Rommelsoode en Den verstandigen Landtman. De lengte van de teksten va
rieert van vier regels tot tientallen bladzijden. Naast handschriften is er drukwerk
ingebonden. Het merendeel is berijmd. De tekstsoorten zijn uiterst divers. Naast
echte spotdichten (Schimpschrift op den advocaet Smytegeld) zien we voorbeelden
van nepnieuws (Nieuw Nederlandsche Courant), samenspraken (Samenspraak
Tusschen Een Wollenaaijster Bewint hebber Boek Houder Commissaris Kuijper en
Een Notaris Ionge), een boekenlijst met neptitels voor een veiling, een verhaal over
kaartspelen afkomstig uit een almanak (Een Zeker geval onlangs Voorgevallen tus
sen een heer en Zijn Knegt in london omtrent een Spel kaarten), lofdichten, brieven
enz. Een tweetal teksten is in het Frans geschreven, de rest in het Nederlands.
De band meet 17 x 21,6 cm, maar sommige van de ingebonden teksten zijn
kleiner, andere zijn groter dan de band. In het laatste geval zijn de bladzijden zo
naar binnen gevouwen dat ze binnen de band vallen. Er is geen doorlopende pa
ginering, wel hebben sommige teksten een eigen nummering. De gebruikte jaar
tallen in de teksten lopen van 1702 tot 1781. Dat wijst erop dat de teksten na 1781
zijn ingebonden, mogelijk door de gelijknamige kleinzoon van Jan Pieter van den
Brande, die leefde van 1734 tot 1793.
Jeremias
Het hekelspel is de enige tekst in de verzamelband, die gesitueerd is in Zeeuws-
Vlaanderen. Een tweede exemplaar van het spel is (nog) niet aangetroffen.
Jan van Loo
267
4 Bijvoorbeeld ZB, Kluis 1078 C 86, Jan Pr van den Brande, Illustre ambassade.
5 Zeeuws Archief (ZA), Familie Van Reigersberg Versluys, 1544-1939 (Van Reigersberg),
inv.nr. 35: Jan Pr. van den Brande, Illustre Ambassade.
