In dit artikel wordt de geschiedenis van epistemische hiërarchie onderzocht aan
de hand van het verleden van het Zeeuws Genootschap. Hierbij wordt specifiek
gekeken naar de betekenis van de epistemisch-hiërarchische fenomenen amateu
risme en professionalisme en het daaraan gerelateerde proces van professionalise
ring. Dit gebeurt aan de hand van twee onderliggende onderzoeksvragen. Hoe, ten
eerste, zijn epistemische hiërarchieën ontwikkeld bezien vanuit de ervaring van
genootschapsleden? En hoe, ten tweede, verhoudt dat beeld zich tot de bestaande
historiografie van professionalisering? Het Genootschap vormt een interessante
onderzoekscasus bij deze vraagstukken omdat zijn reputatie, als niet-academisch
kennisinstituut, door de eeuwen heen aan verandering onderhevig is geweest.
Dat wil zeggen dat men zijn activiteiten soms kan indelen in het elitaire, en dan
weer in het 'gewone' domein; soms in het professionele, en dan weer in het ama
teuristische domein.
Historiografische context en theoretische beginselen
Om de bovengenoemde vragen te kunnen beantwoorden, moet allereerst de his
toriografische context waarin dit onderzoek plaatsvindt worden samengevat. Vol
gens de traditionele opvatting onder wetenschapshistorici vond er in Europa en
de Verenigde Staten in de tweede helft van de negentiende eeuw een grensover
schrijdende verschuiving van de epistemische hiërarchie plaats, omdat de weten
schap toen werd geprofessionaliseerd.4 Deze ontwikkeling werd vaak in verband
gebracht met het ontstaan van onderzoeksuniversiteiten.5 In de geschiedschrij
ving over Nederlandse wetenschap vormt dit beeld een terugkerend thema. Zo
stelt P.A.J. Caljé het volgende over de tweede helft van de negentiende eeuw: 'het
begrip 'professionalisering' wil ik gebruiken om de overgang aan te kunnen geven
van een genootschapscultuur, die zich op lekenparticipatie en burgerschapsvor
ming richt, naar één waarin de vorming en versterking van een beroepsgemeen
schap gebaseerd op specialistische kennis domineert[;] deze overgang kan men in
394
Genootschapsleden, Epistemische hiërarchie en professionalisering
4 Voor een uitgebreid historiografisch overzicht van de professionalisering van de wetenschap,
zie R. Barton, Men of Science: Language, Identity and Professionalization in the Mid-Victorian
Scientific Community. In: History of Science, nr. XLI, 2003, 73-119. Voor voorbeelden van de
traditionele opvatting over professionalisering, zie G.H. Daniels, The Process of Professiona
lization in American Science: the Emergent Period, 1820-1860. In: Isis, 58.2, 1967, 151, en F.M.
Turner, The Victorian Conflict between Science and Religion: A Professional Dimension. In:
Isis, 69.3, 1978, 362.
5 P. Lucier, The Professional and the Scientist in Nineteenth-Century America. In: Isis, 100.4,
2009, 699-732.
