Gerhard de Kok
De andere exportproducten voor West-Afrika werden niet op Walcheren gepro
duceerd en bereikten het eiland via een diversiteit aan distributiekanalen.62 Ge
weren kwamen vrijwel altijd uit Luik, hoewel een alternatief productiecentrum
in het Engelse Birmingham gevestigd was.63 Alcoholische dranken kwamen uit
Frankrijk en Holland, terwijl slavenhandelaren metalen (vooral koper en ijzer)
uit Scandinavië importeerden.64 Opvallend is ook het belang van de Rijnhandel
voor slavenhandelaren. Rijnhandelaren leverden slavenhandelaren onder meer
Boheemse glaskralen. Daarnaast kwam een grote variëteit aan kleinere handels
producten van de Rijn af, waaronder messen, hondenbellen, spiegels en sloten.65
Op het buskruit na importeerden slavenhandelaren dus vrijwel alle handels
goederen voor Afrika van buiten Walcheren en vaak zelfs van buiten Nederland.
Dat ging ten koste van Nederlandse fabrikanten, een feit dat ook toenmalige
waarnemers al betreurden. Zo schreef de winnaar van een prijsvraag uit 1771 over
middelen om de Nederlandse economie te verbeteren: 'wat zoude er niet eene
machtige somme gelds jaarlyks voor het land gewonnen en hoeveel duizend men-
schen aan het werk geholpen worden indien de kramery en soortgelyke waaren
op de kust van Guinéa in eene grote menigte jaarlyks tot betaling van slaaven
dienende binnen 's lands gemaakt waren [?]'66
De slavenhandel en de Walcherse economie
De slavenhandel stimuleerde dus vooral de lokale maritieme sector en de bus-
kruitproductie op Walcheren. Hoe belangrijk was de slavenhandelssector bin
nen het totaal van de Walcherse scheepvaart en wat was het belang ervan voor
de economie? In 1762 bestond ongeveer een kwart van de Middelburgse vloot
209
62 Vergelijk: Anne E. Ruderman, Supplying the Slave Trade: How Europeans Met African Demand
for European Manufactured Products, Commodities and Re-exports, 1670-1790 (PhD. Diss.).
Yale University, 2016, 62-108.
63 Zie bijvoorbeeld NL-MdbZA, MCC 531.2, Jan Baas Verdonk aan directeuren, 24 juli 1770 (scan
3), ibid 1197.2, 4 juni 1772 (scan 2), ibid 545.2, 20 januari 1777 (scan 2).
64 Chris Evans en Göran Rydén, 'Voyage Iron': an Atlantic Slave Trade Currency, its European
Origins, and West-African Impact. In: Past Present 239:1 (2018), 41-70, https://doi.
org/10.1093/pastj/gtx055 (geopend op 08-08-2020); NL-MdbZA, MCC 815, prijsvergelijking
15 februari 1764 (scan 7).
65 Zie bijvoorbeeld de producten geleverd door Rijnhandelaar Jacobus de Mol: NL-MdbZA,
MCC 1122, scheepsboek De Vigilantie, uitreding 1778 (scan 6).
66 Hendrik Herman van den Heuvel, Antwoord op de vraag Welk is de grond van Holland-
sch koophandel In: Verhandelingen uitgegeeven door de Hollandsche Maatschappije der
Wetenschappen te Haarlem, deel XIV. Haarlem, 1775, 1-161, 68.
