van de mahoniehouten instrumentenkoffer van Samuel de Wind.2 Van hem zijn
ook correspondentie en enkele verhandelingen bewaard gebleven.3
In dit artikel wordt eerst het leven van Samuel de Wind beschreven binnen het
kader van zijn familie die een prominente plaats innam in het Middelburgse ge
neeskundige wereldje van die tijd. Vervolgens wordt aan de hand van de genoemde
bronnen een beeld geschetst van zijn werk als stadsvroedmeester en van de omstan
digheden waaronder hij werkte. De centrale vraag is daarbij hoe zijn werk zich ver
hield tot de verloskundige state of the art in de tweede helft van de achttiende eeuw.
Samuel de Wind en zijn familie
Samuel de Wind was afkomstig uit een Vlaamse familie die omstreeks 1600 de
Spaanse inquisitie ontvluchtte en zich vestigde in Middelburg. De familie behoor
de aanvankelijk tot de Nederduits Gereformeerde Kerk. Paulus I, de stamvader
van vijf generaties Middelburgse medici, koos echter voor de Doopsgezinde Ge
meente. Hoewel de familie van oorsprong vooral bestond uit handwerkslieden en
neringdoenden, steeg ze allengs op de sociale ladder. In de loop van zeventiende
en achttiende eeuw verschenen er steeds meer leraren, predikanten en genees
kundigen met de naam De Wind. De eerste medicus van de familie, Gerard de
Wind, was de zoon van een handelaar in boter en melk en verloochende zijn af
komst niet. Hij werd 'de melkdokter' genoemd vanwege zijn gewoonte om melk
als medicijn voor te schrijven, hoogst ongebruikelijk in die tijd. Uit deze genees
kundige 'dynastie' is de zoon van Gerard, Paulus (III) de Wind (1714-1771) het
meest bekend geworden.4 Paulus studeerde in Leiden en volgde daar colleges van
onder andere Boerhaave.5 Studenten gingen gewoonlijk naar Parijs of Londen
voor praktisch onderwijs in de verloskunde. Paulus koos voor Parijs om behalve
'de kennis der Vroedkunde, het Steensnyden machtig te worden. Na zijn promotie
in Leiden vestigde hij zich in Middelburg, waar hij zich vooral op de heel- en ver-
Mely van Malenstein
57
2 Zeeuwse Bibliotheek (ZB), hs.nr. 6113: Beschrijving van eene compleete collectie van vroedkun
dige instrumenten in een cassette van mahoniehout, proper geconserveert zederd den jaar 1767
door mijn vader S. de Wind, vergaderd en meerendeels gebruikt en beschreven in juli/aug door
S. de Wind en gecopieerd door Boudewijn de Wind, filius.
3 Zie noot 19-22.
4 O.P. Bleker J.Z.S. Pel, Paulus de Wind (1714-1771). In: Archief. Mededelingen van het Konink
lijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, 1998, 57-80. Van dit artikel is gebruikt gemaakt
voor de biografische gegevens over de familie De Wind en voor leven en werken van Paulus de
Wind.
5 Ook de veel jongere broer van Paulus de Wind, Gerard (1730-1800), studeerde en promoveerde
in Leiden. Hij werd in 1778 aan het Atheneum Illustre te Middelburg tot hoogleraar benoemd.
