Met betrekking tot het gebruik van hefboom en verlostang kan gezegd worden dat
De Wind op het moment dat hij zijn werk als stadsvroedmeester begon, instapte
op het traject van de verloskundige innovaties van die periode. Hij paste zowel hef
boom als verlostang voortvarend, maar ook voorzichtig toe. Ook motiveert hij hoe
en waarom en in welk stadium van de uitdrijving ze effectief zijn en is daar bij zijn
handelen aanvankelijk consequent in. Opmerkelijk is dat hij na ongeveer tien jaar de
hefboom nauwelijks meer gebruikt, hoewel er nog verschillende variaties werden
ontworpen en toegepast.59 Er was in die tijd nog volop discussie over de keuze voor
een hefboom of een tang. Hij motiveert zijn verandering in werkwijze niet specifiek.
Wel geeft hij aan dat de verlostang met bekkenkromming volgens Smellie eigenlijk
altijd toepasbaar is en dat hij een speciaal voor hem gemaakt exemplaar altijd bij
de hand heeft. Deze tang gebruikt hij dan ook het meest. Wellicht was het aanleg
gen van de verlostang ook een eenvoudiger handeling dan het manipuleren met de
hefboom. De hefboom werd tegen het eind van de achttiende eeuw steeds minder
gebruikt, terwijl in de negentiende eeuw de verlostang wel verder ontwikkeld werd.
Een praktische overweging dus, waarmee hij vooruitliep op de gangbare praktijk.
Keizersnede, schaambeensnede en het gebruik van destructieve instrumenten
Hoewel in de tweede helft van de achttiende eeuw het gebruik van de verlostang
in de dagelijkse praktijk van de vroedmeesters effectief was bij een beklemd hoofd,
bleef er een kleine groep vrouwen die op die manier niet geholpen kon worden.
Hun bekkens waren te ernstig vernauwd door rachitis, een aandoening die later
'Engelse ziekte' werd genoemd.60 Dat betekende dat de voor-achterwaartse af
meting, de conjugata, van de bekkeningang kleiner was dan drie duim (nog geen
8 cm).61 In de praktijk werd de vuistregel gehanteerd dat de hand van de verlos
kundige een dergelijk bekken niet kon ingaan. Om de barende vrouw te verlossen
kon dan een scherpe haak gebruikt worden, wat uiteraard de dood van het kind
betekende. Alternatief was het uitvoeren van een keizersnede, sectio cesarea. Dat
Mely van Malenstein
79
59 Volgens de inventaris van zijn instrumentenkoffer ontvangt Samuel de Wind zelfs in 1783 nog
een nieuwe variatie de 'vectis van Rechtberger' die ook in het overzicht van Johannes Mulder
afgebeeld is.
60 Rachitis wordt veroorzaakt door gebrek aan vitamine D waardoor bij kinderen botafwijkingen
ontstaan zoals O-benen, verkromming van de ledematen en de wervelkolom. Bij vrouwen
geeft de afwijkende bekkenvorm dan later problemen. De benaming 'Engelse ziekte' is later
ontstaan, toen in de negentiende eeuw in de industriesteden van Engeland veel kinderen
opgroeiden in wijken zonder veel zonlicht en ook door insufficiënte voeding rachitis ontwik
kelden.
61 1 Rijnlandse duim 2.61 cm.
